تحلیلی بر کلیت نظام کالبدی شهر و شاخصه‌های عددیِ آن مطابق با سبک زندگی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معماری دانشگاه قم

چکیده

شاخص‌های عددی شهر نظیر جمعیت، اندازه و تراکم و غیره از جمله عوامل مؤثر بر تحقق سبک زندگی اسلامی است، چرا که می‌تواند تسهیل‌گر یا تضعیف‌گر ایفای وظایف دینی باشد و بی‌توجهی به آنها، خلأی است که در کلانشهر‌های معاصر مانع تحقق سبک زندگی اسلامی، عدالت و امنیت شده است. در این پژوهش با استناد به منابع دینی، با رویکردی نو و با استفاده از روش استدلالی به این سؤال اصلی پرداخته شده است که آیا در راستای تحقق سبک زندگی اسلامی می‌توان از متون دینی برای شاخص‌های عددی شهر، ارقام مشخصی استنباط نمود؟ اغلب پژوهش‌های پیشین مربوط به شهر اسلامی یا به شاخصه‌های عددی شهر ورود نکرده‌اند و یا اگر وارد شده‌اند، مبتنی بر منابع دینی نبوده است. براساس یافته‌های این پژوهش، حداکثر مساحت و جمعیتِ تقریبیِ شهر، مطابق با سبک زندگی اسلامی، 38000 هکتار و یک میلیون و هفتصد هزار نفر است که غفلت از این ارقام و فرارفتن شهر از شاخص‌های عددیِ مذکور می‌تواند تأثیر نامطلوبی بر تحقق سبک زندگی اسلامی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Physical System of the City and Its Digital Indexes Concomitant with Islamic Lifestyle

نویسنده [English]

  • Mohammad Mannan Raeesi
Assistant Professor of Architecture, Qom University
چکیده [English]

The digital indexes of a city such as population, size, density, etc. are among the factors that affect the realization of Islamic lifestyle, for they can facilitate or weaken performance of religious duties and inattention to them is a lacuna that has blocked the realization of Islamic lifestyle, justice, and security in contemporary megacities. Through relying on religious sources, a new approach and utilization of rational method, attempts have been made to answer the following question: In line with the realization of Islamic lifestyle, is it possible to infer specific digits for digital indexes of the city? Most of the previous studies related to an Islamic city have either failed to touch the digital indexes of the city, or, if they have done so, they are not based on religious sources. The findings of this research indicate that the maximum area and population of a city, compatible with Islamic lifestyle, are respectively 38,000 acres and 1.7 million people. Neglect of these figures and going beyond the said digital indexes can lead to undesirable impacts on Islamic lifestyle.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic City
  • Digital Indexes of a City
  • Religious Texts
  • Mosque
  • Islamic Lifestyle

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. (1403هـ .ق). معانی الاخبار. تصحیح علی‌اکبر غفاری. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
3. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. (1413 هـ .ق). من لایحضره الفقیه. جلد 1. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
4. باقری، محمد. (1387). فضا‌های عمومی محله و ارتقا فعالیت فیزیکی: پیاده‌روی سلامت‌محور در فضا‌های مسکونی. رساله دکتری معماری. دانشگاه علم و صنعت ایران.
5. پورجعفر، محمدرضا و علی پورجعفر. (1391). الگوی پیشنهادی محله با مرکزیت مسجد و فضا‌های عمومی مورد نیاز در شهر‌های ایرانی اسلامی. مجله مطالعات شهر ایرانی اسلامی. شماره 10.
6. تقوایی، علی‌اکبر و زهرا خدایی. (1390). شخصیت‌شناسی شهر اسلامی با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی. مجله مطالعات شهر ایرانی اسلامی. شماره 4.
7. جوادی‌آملی، عبدالله. (1375). فلسفه حقوق بشر. قم: مرکز نشر اسراء.
8. خوانسارى، محمدبن‌حسین. (1366). شرح آقا جمال خوانسارى بر غررالحکم و دررالکلم‏. تصحیح جلال‌الدین‏حسینى ارموى محدث. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9. دانش، جابر. (1389). مبانی شکل‌گیری و اصول سازمان‌یابی کالبدی شهر اسلامی. مجله مطالعات شهر ایرانی اسلامی. شماره 1.
10. رئیسی، محمدمنان. (1395). اندازه مطلوب شهر و حومه از منظر فقه شیعی. مجله مدیریت شهری. شماره 43.
11. رئیسی، محمدمنان. (1397). معماری و شهرسازی مطابق با سبک زندگی اسلامی، از تشریح وضع مطلوب تا تحلیل وضع موجود. قم: انتشارات دانشگاه قم.
12. زمانی، بهادر و سارا شمس. (1393). ضرورت اتخاذ رویکرد محله مبنا در احیا بافت‌های تاریخی شهر‌ها. مجله هفت شهر. شماره 45 و 46.
13. سیدرضی، محمد. (1415هـ .ق). نهج‌البلاغه. بیروت: دار الاسوه.
14. شفقی، سیروس. (1387). پیش درآمدی بر شهر اسلامی و افتراق آن با شهر غربی. مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی. اصفهان.
15. شیخ حرعاملی، محمدبن‌الحسن. (1409 هـ .ق). وسائل الشیعه. جلد 5. قم: مؤسسه آل‌البیتعلیهم‌السلام.
16. ضیاء توانا، محمدحسن. (1370). محله، بافت و ساختار آن در شهر‌های شرق اسلامی. مجله علوم زمین. نشریه دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی. شماره 1. دوره جدید.
17. طباطبایی، محمدحسین. (1346). تفسیر المیزان. جلد 10. قم: دارالعلم.
18. طریحی، فخرالدین بن‌محمد. (1375). مجمع البحرین‏. تصحیح احمد حسینى اشکورى. جلد 4. تهران: مرتضوی.
19. عاملی، جعفرمرتضی. (1391). شهر اسلامی. مشهد: انتشارات بوی شهر بهشت.
20. کلینی، محمدبن‌یعقوب. (1407 هـ .ق). کافی. تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
21. محدث‌نوری، حسین. (1408 هـ .ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: انتشارات مؤسسه آل‌البیت لأحیاء التراث.
22. نقره‌کار، عبدالحمید و محمدمنان رئیسی. (1391). تحقق‌پذیری هویت اسلامی در آثار معماری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. شماره 7.
23. نقی‌زاده، محمد. (1394). آموزه‌های قرآنی و شهر آرمانی اسلام. مجله پژوهش‌های معماری اسلامی. شماره 8.
24. نقی‌زاده، محمد. (1389). تأملی در چیستی شهر اسلامی. مجله مطالعات شهر ایرانی اسلامی.شماره اول.
25. ورام بن أبی‌فراس، مسعودبن‌عیسى. (‏1410 هـ .ق). تنبیه الخواطر و نزهه النواظر. قم: مکتبه فقیه.
26. Dettmann, K. (1969), Islamische und Westliche Elemente im Heutigen Damaskus. In. Geographische Rundschau. No. 21.
27. Hakim, B. (1986), Arabic-Islamic Cities: Building and Planning Principles. London: Kegan Paul International.
28. Wirth, E. (2000). Die Orientalische Stadt im Islamischen Vorderasien und Nordafrika Band I und II. Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
دوره 13، شماره 50
5 مقاله اول این شماره در موضوع «فرهنگ» با همکاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تهیه شده است.
شهریور 1399
صفحه 171-198

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار