بحث عقل و دین یکی از مهم‌ترین مباحث بشری است که قرن‌ها، ذهن آدمیان را به‌خود مشغول کرده است. عقل در این مقال به‌معنای عقلانیت ابزاری و برنامه‌ریز، عقل استدلال‌گر و معقولات و دستاوردهای عقلی است. دین به‌معنای مجموعه آموزه‌هایی است که ترابط دنیا و آخرت یا ملک و ملکوت انسان‌ها را جهت رسیدن به هدایت و سعادت تأمین می‌کند. دیدگاه‌های مختلف در ترابط عقل و دین بر فرهنگ اسلامی تأثیرگذار است. فرهنگ به‌معنای مجموعه باور‌ها و اخلاقیات و مناسک است. نگارنده به عقلانیت برنامه‌ریز و عقل‌گرایی اعتدالی باور دارد که در تحقق فرهنگ اسلامی نقش به‌سزایی دارند. هر یک از دیدگاه‌های عقل‌گرایی حداکثری، عقل‌گرایی انتقادی، ایمان‌گرایی، دیدگاه تعارض عقل و دین و غیر اینها، نوعی از فرهنگ را تولید می‌کنند.
)