طراحی مدل رتبه‌بندی گروه‌های آموزشی و تعیین ضریب اهمیت عامل‌های مدل رتبه‌بندی به روش AHP؛ مورد مطالعه: دانشگاه‌های دولتی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری رشته برنامه‌ریزی توسعه آموزش عالی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشیار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی

4 دانشیار دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تربیت معلم تهران

چکیده

گروه‌های آموزشی بارزترین بخش در ساختار تشکیلاتی دانشگاه‌ها هستند که موفقیت، پیشرفت و کارایی دانشگاه‌ها به عملکرد آنها وابسته است و لذا ضروری است که رتبه‌بندی دانشگاه‌ها از گروه‌های آموزشی دانشگاه‌ها آغاز شود. در این پژوهش براساس یک رویکرد آمیخته و در بخش کیفی از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، تحلیل محتوای اسناد، مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان، متخصصان، مدیران نظام آموزش عالی و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی ابتدا مدل مفهومی رتبه‌بندی تدوین و سپس به روش گروه کانونی مدل طراحی شده مورد اعتباریابی قرار گرفت.
گروه آموزشی در این پژوهش به‌مثابه یک سیستم در نظر گرفته شده که عناصر آن عبارت است از: درونداد، فرآیند، برونداد و پیامد. بدین‌ترتیب، با بررسی و جمع‌بندی نتایج، چهار عامل درونداد با چهار ملاک اعضای هیئت علمی، پذیرفته‌شدگان، فضا‌های کالبدی، امکانات و تجهیزات و مدیریت و راهبری با مجموعاً 29 نشانگر، عامل فرآیند با سه ملاک یاددهی یادگیری، به‌کارگیری فنّاوری اطلاعات و ارتباطات و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مجموعاً با 16 نشانگر، عنصر برونداد با چهار مؤلفه انتشار مقاله و کتاب، انجام طرح‌های پژوهشی، ثبت اختراع، کسب جوایز و عضویت در مجامع علمی و زمان تحصیل و معدل دانش‌آموختگان با مجموعاً 21 نشانگر و عامل پیامد با سه ملاک ادامه تحصیل دانش‌آموختگان، اشتغال و کارآفرینی دانش‌آموختگان و اثرگذاری علمی و تخصصی با 8 نشانگر برای رتبه‌بندی گروه‌های آموزشی حاصل و مدل مفهومی رتبه‌بندی گروه‌های آموزشی مشخص گردید. در انتهای این پژوهش با استفاده از جدول مقایسات زوجی، میزان اهمیت هر یک از عامل‌ها، ملاک‌ها و نشانگر‌ها به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تعیین و مدل عملیاتی رتبه‌بندی گروه‌های آموزشی حاصل شد.

کلیدواژه‌ها


1. حسینی، مریم. (1394). معرفی روش کانونی و کاربرد آن در تحقیقات. تهران: انتشارات و اطلاع رسانی مرکز پژوهش و سنجش افکار.
2. سرمد، زهره؛ عباس بازرگان و الهه حجازی. (1393). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگه. چاپ بیست و هفتم.
3. سلیمی، قاسم؛ رضا آذین و شهاب کسکه. (1387). ارزیابی کیفیت در دانشگاه: کاربرد ارزیابی درونی در برنامه‌های توسعه دانشگاهی. مجموعه مقاله‌های همایش ملی نظارت و ارزیابی آموزش عالی. جلد اول. تهران: انتشارت انجمن آموزش عالی ایران.
4. شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. (1389). نقشه جامع علمی کشور. تهران: شورای‌عالی انقلاب فرهنگی.
5. صادقی، فاطمه؛ مریم زمانی‌فر و فرانک مختاریان. (1389). نقش ارزیابی درونی در آموزش از راه دور: مورد دانشگاه پیام‌نور. مجموعه مقالات چهارمین همایش ارزیابی درونی کیفیت در نظام دانشگاهی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 
6. صفری فارفار، رحیم. (1391). سطح‌بندی و درجه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات غیردولتی غیرانتفاعی. مرکز نظارت و ارزیابی آموزش عالی. 
7. صفری فارفار، رحیم؛ محمود ابوالقاسمی؛ مقصود فراستخواه و عبدالرحیم نوه‌ابراهیم. (1397). طراحی چارچوب مفهومی برای رتبه‌بندی گروه‌های آموزشی دانشگاه‌های دولتی ایران. فصلنامه مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی. شماره 21.
8. علیمحمدی، داریوش. (1391). مقایسه و ارزیابی نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها. http: //www.lisna.ir/away
9. فراستخواه، مقصود. (1385). تدوین و ارائه مدلی برای ارزیابی کیفیت و اعتبار بخشی آموزش عالی ایران براساس تجارت جهانی و ایرانی. پایان‌نامه دکتری. گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی.
10. فراستخواه، مقصود. (1387). طراحی نظام ارزیابی در دانشگاه. تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. 
11. فراستخواه، مقصود. (1395). شاخص‌های آموزش عالی، تهران: مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی. 
12. قائدی، محمدرضا و علیرضا گلشنی. (1395). روش تحلیل محتوا، از کمی‌گرایی تا کیفی‌گرایی. مجله روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. شماره 23.
13. محمودی، سهراب؛ اسداله زمانی‌پور؛ مهدی جهانی و فرید مرادی‌نژاد. (1389). ارزیابی درونی گروه‌های آموزشی دانشگاه بیرجند: مطالعه موردی گروه زراعت و اصلاح نباتات. مجموعه مقالات چهارمین همایش ارزیابی درونی کیفیت در نظام دانشگاهی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14. منصور، جهانگیر. (1391). قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394-1390). تهران: انتشارت نشر دوران.
15. Fowles, J.; H. G. Frederickson. & J. G. S. Koppell. (2016). University Rankings: Evidence and a Conceptual Framework. Public Administration Review. 76(5).
16. Frenken, K.; G. J. Heimeriks & J. Hoekman. (2017). What Drives University Research Performance? An analysis using the CWTS Leiden Ranking Data. Journal of Informetrics. 11(3).
17. Gokgoz, F. & M. E. Atmaca. (2016). Ranking Turkish Universities Based on Performance Evaluation via DEMATEL-AHP Approach. Handbook of Research on Managerial Solutions in Non-Profit Organizations. 
18. Moed, H. F. (2017). A Critical Comparative Analysis of Five World University Rankings. Scientometrics. Vol. 110. Issue 2.
19. Morgan, D. L. (1988). Focus Groups as Qualitative Research. London: Sage
20. Morgan, D. L. & R. A. Kreuger. (1993). ‘When to Use Focus Groups and Why’ in Morgan D. L. (Ed. ) Successful Focus Groups. London: Sage. 
21. Piro, F. N. & G. Sivertsen. (2016). How Can Differences in International University Rankings be Explained?. Scientometrics. 109(3).
22. Ramezan Ghorbani, N.; Y. Fakour & S. A. Nojoumi. (2017). The Increasing Trend in Global Ranking of Websites of iranian Medical Universities During January 2012-2015. Iranian Journal of Public, Health. 46(8).
23. Soh, K. (2017). The Seven Deadly Sins of World University Ranking: a Summary from Several Papers. Journal of Higher Education Policy and Management. 39(1).
24. Zarco, C.; S. Del-Barrio-García & O. Cordón. (2016). A Proposal of Rankings of Spanish Universities in Social Networking Sites. Profesional de la Informacion. 25(4).