بررسی چگونگی تطبیق نظریه‌های رفتار مصرف‌کننده و مفروضات آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای رشته آینده‌پژوهی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

3 استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد

چکیده

مفهوم‌سازی و تفکر درباره آینده پایدار مصرف منابع محدود، نیازمند اتکا بر نظریه‌هایی است که بتوانند از زوایای مختلف به این موضوع بپردازند. این تحقیق با مطالعه تطبیقی نظریه‌های تبیین‌کننده رفتار مصرف‌کننده بر اساس مفروضات آینده‌پژوهی، به این پرسش پاسخ می‌دهد که کدام نظریه رفتار مصرف‌کننده به‌دلیل سازگاری بیشتر با مفروضات آینده‌پژوهی، تطابق بیشتری با مباحث آینده‌نگر مصرف دارد و در درون خود پتانسیل آینده‌پژوهی را دارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مجموعه نظریه‌های ترکیبی رفتار مصرف‌کننده به‌دلیل توجه به عوامل بیرونی یا ساختاری، کل‌نگری، ایجاد تصاویر و بدیل‌های گوناگون، در نظر گرفتن خرد جمعی در تصمیم‌گیری و توجه به منافع غیرفردی و زمان، بیشترین تطابق را با مفروضات آینده‌پژوهی دارد. در بین این گروه از نظریه‌ها نیز، «نظریه کردوکار» قدرت بالایی در تحلیل و آینده‌پژوهی رفتار مصرف غذا یا مصرف سایر منابع مانند پوشاک، سفر، ورزش، تفریح و نیز محصولات مختلف فرهنگی‌ای دارد که به‌صورت روزمره و مستمر مصرف می‌شوند. به بیان دیگر، یافته‌های این تحقیق، اختصاصی به مصرف غذا ندارد و در آینده‌پژوهی رفتار مصرف‌کننده در حوزه‌های مختلف، قابل بهره‌برداری است.

کلیدواژه‌ها


1. احمدیان، مهدی؛ محمدمهدی ذوالفقارزاده وعلی‌اصغر پورعزت. (1396). تحلیل انتقادی و راهبردی بر پیش‌فرض‌های مدون دانش آینده‌پژوهی. راهبرد. شماره 84.
2. اسلاتر، ریچارد ای. (1993). دانش‌واژه آینده‌پژوهی. عبدالمجید کرامت‌زاده و همکاران. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فنّاوری دفاعی. مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
3. ایلمونن، کای. (2011). تئوری‌های مصرف مبتنی بر جامعه‌شناسی مصرف. کامبیز حیدرزاده و افشین رهنما‌ قره‌خان‌بیگلو. تهران: حکیم باشی.
4. بل، وندل. (2003). مبانی آینده‌پژوهی، علم انسانی برای نسل جدید. جلد 1. مصطفی تقوی و محسن محقق. تهران: ایران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فنّاوری دفاعی.
5. حاجیانی، ابراهیم. (1391). مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
6. سولومون، مایکل. (2012). رفتار مصرف‌کننده خریدن، داشتن و بودن. کامبیز حیدرزاده. چاپ دوم. تهران: انتشارات بازاریابی.
7. شوارتز، پیتر. (1996). هنر دورنگری برنامه‌ریزی برای آینده در دنیایی با عدم قطعیت. عزیز علیزاده. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فنّاوری دفاعی. مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
8. شیفمن، لئون و لزلی کانوک. (2007). رفتار مصرف‌کننده. مسعود کرمی و شهرزاد پوریان. تهران: مهربان نشر.
9. کورنیش، ادوارد. (2004). آینده‌پژوهی پیشرفته نگاهی ژرف به اصول، مبانی و روش‌های آینده‌پژوهی. سیاوش ملکی‌فر و فرخنده ملکی‌فر. تهران: اندیشکده صنعت و فنّاوری (آصف)
10. گوردون، آدام. (2008). فهم آینده: بازشناسی روند‌های مؤثر بر تصمیم‌گیری بهتر. طیبه واعظی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
11. موون، جان و میشل مینور. (1998). رفتار مصرف‌کننده. کامبیزحیدرزاده. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
12. Casher-Cardo, P. (2012). Consumer Preferences. 1–9. Retrieved from http: //www.usi.edu/business/cashel/331/consumer.pdf
13. Cohen, J. B.; M. Fishbein. & O. T. Ahtola. (1972). The Nature and Uses of Expectancy-Value Models in Consumer Attitude Research. Journal of Marketing Research. 9 (4).
14. Dator, J. A. (2002). Advancing Futures: Futures Studies in Higher Education. Greenwood Publishing Group.
15. Green, D. P. & J. Fox. (2007). Rational Choice Theory. Social Science Methodology. L: Sage Publications.
16. Halkier, B. (2009). A Practice Theoretical Perspective on Everyday Dealings with Environmental Challenges of Food consumption. Anthropology of Food. (S5)
17. Jackson, T. (2005). Motivating Sustainable Consumption. Sustainable Development Research Network. No. 29.
18. Kelly, R.; L. Sirr. & J. Ratcliffe. (2004). Futures Thinking to Achieve Sustainable Development at Local Level in Ireland. Foresight. 6(2).
19. Lancaster, K. J. (1966). A New Approach to Consumer Theory. Journal of Political Economy. 74(2).
20. Mol, A. P. J. & D. A. Sonnenfeld. (2000). Ecological Modernisation around the World: An Introduction. Environmental Politics. 9(1).
21. Olawumi, T. O. & D. W. M. Chan. (2018). A Scientometric Review of Global Research on Sustainability and Sustainable Development. Journal of Cleaner Production. No. 183.
22. Oslo Symposium. (1994). Oslo Roundtable Defining Sustainable Consumption. Retrieved January 21, 2018. from http://enb.iisd.org/consume/oslo004.html
23. Reisch, L.; U. Eberle. & S. Lorek. (2013). Sustainable Food Consumption: an Overview of Contemporary Issues and Policies. Sustainability: Science, Practice and Policy. 9(2).
24. Russell, B. (2013). History of Western Philosophy: Collectors Edition. Routledge.
25. Reckwitz, A. (2002). Toward a theory of social practices: A development in culturalist theorizing. European Journal of Social Theory, 5(2), 243–263.
26. Sargant, E. M. (2014). Sustainable food consumption: a practice based approach. Wageningen University.
27. Shils, E. (1981). Tradition Chicago. Chicago Press.
28. Slaughter, R. A. (2002). New Thinking for a New Millennium: The Knowledge Base of Futures Studies. Routledge.
29. Thompson, K. E.; N. Haziris. & P. J. Alekos. (1994). Attitudes and Food Choice Behaviour. British Food Journal. 96 (11).
30. Warde, A. (2005). Consumption and Theories of Practice. Journal of Consumer Culture. 5(2).
31. Wilber, K. (2001). A Theory of Everything: An Integral Vision for Business, Politics, Science and Spirituality. Shambhala Publications.
32. Willman-Iivarinen, H. (2017). The Future of Consumer Decision Making. European Journal of Futures Research. 5(1).
33. Wilson, D. S. (2007). Evolution for Everyone: How Darwin’s Theory Can Change the Way We Think about Our Lives. New York: Delta.