تبیین زمینه‌های اخلاقی برنامه‌ریزی در چارچوب نظریه‌ پسااثبات‌باوری؛ موردپژوهی: برنامه‌های توسعه‌ پنج‌ساله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی

2 دکترای اقتصاد اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

یافته‌های جدید فلاسفه علم، مفاهیم اثباتی در خصوص شمول شرایط شناخت، خنثی بودن مشاهده و استقلال داده‌ها از تفاسیر نظری، همچنین تمایز میان علوم طبیعی و اجتماعی را مورد پرسش و چالش جدی قرار داده است. در مقابلِ رهیافتِ اثباتی، داده‌ها، نظریه‌ها و انتظام‌های مختلف همچون علم اخلاق به‌عنوان بخشی از زمینه‌های گسترده اجتماعی و تاریخی بسط یافته‌اند. این تأثیر چشم‌گیر به کمک رهیافت‌های مختلف، از جمله رهیافت‌های مشارکتی، پسا‌نوباور و نو‌ عمل‌باوری شکل گرفته است. تحولات مذکور در حوزه اندیشه، علوم اجتماعی و برنامه‌ریزی را به موقعیت پسااثبات‌باوری سوق داد و زمینه‌های اخلاقی برنامه‌ریزی را پررنگ‌تر نموده و این تأثیر در زمینه کاربست برنامه‌ریزی نیز قابل ردیابی است. هدف از این مقاله بیان ویژگی‌های نظریه برنامه‌ریزی در چارچوب پسااثبات‌باوری و تبیین زمینه‌هایِ ورود اخلاق به عرصه برنامه‌ریزی به مفهوم کلی و چگونگی اثرگذاری آن بر فرآیند برنامه‌ریزی است. دستاورد مقاله ارائه روند کار نوین در فرآیند برنامه‌ریزیِ مبتنی بر توجه به زمینه‌هایِ نوین اخلاقی است که آن را از فرآیند‌های پیشین که ر‌ها از ارزش محسوب می‌شدند، متمایز می‌کند. همچنین به‌منظور انضمامی کردن ادعای مقاله، رهیافتِ غالبِ برنامه‌ریزیِ پنج‌ساله توسعه در کشور به‌عنوان یکی از اسناد برنامه‌ریزی میان‌مدت مورد مداقه قرار گرفته است؛ به‌طوری که ر‌ها از ارزش بودن این برنامه‌ها نیز قابل ردیابی بوده و نیاز ضروری به بازنگری این منظر را آشکار می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation of Ethical Contexts of Planning within the Framework of Post-Positivism Theory A Case Study: Five-Year Development Plans

نویسندگان [English]

  • Behzad Malekpour Asl 1
  • Ali Asghar Ghaeminia 2
1 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
2 PhD (Islamic Economics), University of Tehran
چکیده [English]

New findings of philosophy of science question and challenge positive concepts regarding the inclusion of conditions of knowledge, neutrality of observation and data’s independence from theoretical interpretations as well as the distinction between natural and social sciences in a serious manner. In contrast to positive approach, data, theories, and different disciplines, like ethics have expanded as a part of social and historical contexts. This outstanding effect has developed with the help of different approaches, including contributive postmodernist and neo-pragmatic approaches. The mentioned developments in the field of thought, directed social sciences and planning towards post-positivist situation and highlighted the ethical contexts of planning; this effect is traceable in the application context of planning. The purpose of this paper is to express the features of planning theory within the framework of post-positivism, and, also to explain the contexts of involvement of ethics in the field of planning, in its broad sense, as well as the way it affects the planning process. The result of this paper is presentation of the process of new work in the planning process based on attention to new ethical contexts that distinguishes this process from the previous ones, which were regarded as value-free. Also, for practical evaluation of this paper’s hypothesis, the dominant approach of the Five-Year Development Plans of the country has been carefully studied as one of the mid-term planning documents. The findings of the research indicate that value-freeness of these plans is traceable and it sheds light on the necessity of revision of these plans from this perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Positivism
  • Post-Positivism
  • Ethics
  • Post-Positivism Planning
  • Development Plans

مراجع

1. احمدی امویی، بهمن. (1385). اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات گام نو. چاپ اول. 
2. استیگلیتز، جوزف. (1387). جهانی‌سازی و مسائل آن. حسن گلریز. تهران: نشر نی. چاپ چهارم. 
3. آرچی، ‌بوگی. (1393). نظریه برنامه‌ریزی؛ از مناظره سیاسی تا بازسازی روش‌شناختی. بهزاد ملک‌پور اصل. تهران: انتشارات آرمانشهر.
4. پایا، علی. (1395). چگونه می‌توان کارآیی علوم انسانی را افزایش داد؟ بحثی در امکان‌پذیری و راهکار‌های عملی. روش‌شناسی علوم انسانی. شماره 86. 
5. عبدی دانشپور، زهره. (1387). درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری با تأکید ویژه بر برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. 
6. فلوبیر،‌ بنت. (1398).‌ تحقیق برنامه‌ریزی فرونتیک؛ تأملات نظری و روش‌شناختی. نریمان جهانزاد. مشهد: انتشارت کتابکده کسری‌.
7. قائمی‌نیا، علی‌اصغر. (1395). رد پای برنامه‌های تعدیل اقتصادی در سیاست‌گذاری اقتصادی ایران. راهبرد توسعه. شماره 45.
8. نورث، داگلاس. سی. (1385). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. محمدرضا معینی. تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه. چاپ دوم. 
9. Afshar, F. & K. Pezzoli. (2001). Integrating Globalization and Planning. Journal of Planning Education and Research. 20(3). 277-280.
10. Allmendinger, P. (2001). Planning in Postmodern Times. London: Routledge. 
11. Allmendinger, P. (2002). Towards a Postpositive Typology of Planning Theory. Planning Theory. 1(1).
12. Allmendinger, P. & M. Tewdwr-Jones. (2002). Planning Futures: New Directions for Planning Theory. Psychology Press.
13. Connor, R. & S. Dovers. (2004). Institutional Change for Sustainable Development. Edward Elgar Publishing, Inc. 
14. Forester, J. (2013). On the Theory and Practice of Critical Pragmatism: Deliberative Practice and Creative Negotiations. Journal of Planning Theory. No. 12. 
15. Fainstein, S. S. (2000). New Directions in Planning Theory. Urban Affairs Review. 35(4). 
16. Faludi, A. (1973). Planning Theory. Oxford: Pergamon. 
17. Faludi, A. (1987). A Decision Centred View of Environmental Planning. Oxford: Pergamon. 
18. Feldman, M. M. A. (1995). Regime and Regulation in Substantive Planning Theory. Planning Theory. No. 14. 65-95.
19. Feldman, M. M. A. (1996). Science in Planning Theory and Planning: A Regulation Approach. Planning Theory. No. 15.
20. Gunder, M. (2006). Sustainability: Planning’s Saving Grace or Road to Perdition?. Journal of Planning Education and Research. 26(2).
21. Gunder, M. & J. Hillier. (2007). Planning as Urban Therapeutic. Environment and Planning. 39(2).
22. Gunder, M. & J. Hillier. (2009). Planning in Ten Words or Less. Farnham: Ashgate. 
23. Gunder, M. (2010). Planning as the Ideology of (Neoliberal) Space. Planning Theory. 9(4).
24. Losee, R. & K. A. Worley. (1993). Research and Evaluation for Information Professionals. San Diego: Academic Press.  
25. Habermas, J. (1984). The Theory of Communicative Action. Vol. 1. Cambridge: Polity Press. 
26. Habermas, J. (1987). The Theory of Communicative Action. Vol. 2. Cambridge: Polity Press. 
27. Harvey, D.(1997). Justice, Nature and the Geography of Difference., Wiley-Blackwell. 
28. Healey, P. (2003). Collaborative Planning in Perspective. Planning Theory. 2(2).
29. Hillier, J. (2003). Agon’izing over Consensus – Why Habermasian Ideals Cannot be Real. Planning Theory. 2(1).
30. Hubert, L. Y. (2007). Another Planning Theory? Rewriting the Meta-narrative. Planning Theory. 6(3). 315-326. 
31. Huxley, M. (2000). The Limits to Communicative Planning. Journal of Planning Education and Research. No. 19. 369-377. 
32. Innes, J. (1995). Planning Theory’s Emerging Paradigm: Communicative Action and Interactive Prac‌tice. Journal of Planning Education and Research. 14(3).
33. O’Neill, O. (2000). Towards Justice and Virtue. Cambridge: Cambridge University Press. 
34. Paris, C. (ed.) (1982). Critical Readings in Planning Theory. Oxford: Pergamon Press. 
35. Purcell, M. (2009). Resistance Neoliberalization: Communicative Planning or Counter – Hegemonic Movements?. Planning Theory. 8(2).
36. Reade, E. (1987). British Town and Country Planning. Milton Keynes: Open University Press. 
37. Sanyal, B. (2002). Globalization, Ethical Compromise and Planning Theory. Planning Theory. 1(2). 116-123. 
38. Swyngedouw, E. (2007). The Post-Political City. In: BAVO. (ed.). Urban Politics now. Rotterdam: NAi Publishers. 
39. Thomas, M. J. (1982). The Procedural Planning Theory of A. Faludi. in C. Paris. (ed.) Critical Readings in Planning Theory. Oxford: Pergamon Press. 
40. Watson, V. (2003). Conflicting Rationalities: Implications for Planning Theory and Ethics. Planning Theory and Practice. 4(4).
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
دوره 13، شماره 52
بهمن 1399
صفحه 111-136

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار