معانی‌ بین‌الاذهانی اجتماع محلی در مواجهه با گردشگران جنگ؛ مطالعه موردی مقصدهای راهیان نور در خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 استادیار گروه مطالعات زنان دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا (س)

3 دکتری سیاستگذاری دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

سفرهای زیارتی به مناطق مرتبط با جنگ تحمیلی ایران تحت عنوان راهیان نور، با عمری بیش از دو دهه، یکی از راهبردهای فرهنگی مهم در زمینه ترویج و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به‌شمار می‌رود. پژوهش حاضر با هدف بررسی معانی بین‌الاذهانی مردم اجتماع محلی میزبان، نسبت به گردشگران جنگ و راهیان نور به‌عنوان کلیتی وابسته به آن صورت پذیرفته است تا از این رهگذر، به فهم جایگاه ایشان در نزد جامعه محلی دست یابد. استراتژی پژوهش استفهامی و رویکرد روشی آن کیفی و متکی بر مردم‌نگاری است. در این روند نمونه‌گیری بر مبنای ترکیب تکنیک‌های گلوله‌برفی و نمونه‌گیری هدفمند در هفت شهر اهواز، خرمشهر، آبادان، سوسنگرد، هویزه، حمیدیه و بستان صورت پذیرفته است. درنهایت پس از دو مرحله کدگذاری داده‌ها، در تبیین معانی بین‌الاذهانی اجتماع میزبان سه دوگانه پیوستاری شامل جنگ تحمیلی ـ دفاع مقدس، دولت‌محور ـ مردم‌محور و زائر ـ بازدیدکننده (گردشگر) شناسایی شد، که به‌ترتیب بسامد جنگ، دولت‌محوری و بازدیدکننده نمود بیشتری داشت. از سوی دیگر دوگانۀ تقابلیِ عرب حاشیه‌نشین ـ فارس مرکزنشین نیز شناسایی گردید که البته در این میان تجارب موفقی از ارتباطات میان‌فرهنگی مبتنی بر احترام متقابل و آگاهی از حساسیت‌های فرهنگی جامعه میزبان از سوی گردشگران، در تضعیفِ این دوگانه بسیار مؤثر ارزیابی شده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intersubjective Meaning of Local Community in Confronting with Tourists of War Case Study: Rahian-e Noor Destinations in Khuzestan

نویسندگان [English]

  • Hamed Sajjadi 1
  • Mohsen Badre 2
  • Mehdi Do'ai 3
1 Doctoral Student of Sociology at Shahid Bahonar University, Kerman
2 Assistant Professor, Department of Women's Studies, Faculty of Social and Economic Sciences, Al-Zahra University (S)
3 Doctorate in Policymaking, Bagherol'olum University (AS)
چکیده [English]

War tourism or pilgrimage to the Imposed War battlefields known as Rahian-e Noor, as a two-decade plus experience, is an important cultural approach for promoting and publicizing the values of Holy Defense. This paper aims to study intersubjective meanings of host local community toward war tourists and Rahian-e Noor as a general concept attached to it in order to understand their status in the local communities. This work has adopted an interrogative strategy as well as qualitative approach resorting to ethnography. In this process, sampling was carried out based on a combination of snowball techniques and purposeful sampling in seven cities of Ahvaz, Khorramshahr, Abadan, Susangerd, Hoveizeh, Hamidieh and Bostan. In the end, after a two-stage codification of the data and in clarification of the intersubjective meanings of hosting society three continuum dichotomies including imposed war – Holy Defense, state orientation – public orientation, pilgrim-visitor (tourist) were identified among which the frequencies of war, state orientation and visitor were outstanding respectively. On the other hand, the contradictory dichotomy of marginalist Arab– Fars lives in the center, were also identified. In the meantime, successful experiences of intercultural relations based on mutual respect and knowledge on cultural sensitivities of the hosting society on the part of the tourists, were found to be very effective in weakening this dichotomy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rahian-E Noor
  • Local Community
  • War Tourism
1. ابیا، حمید و مهدی خانی. (1391). اثربخشی قدرت نرم برنامه‌های راهیان نور. مطالعات قدرت نرم. سال دوم. شماره 7.
2. ادگار، اندرو و پیتر سجویک. (1388). مفاهیم کلیدی در نظریه فرهنگی. ناصرالدین علی تقویان. تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطلعات فرهنگی و اجتماعی.
3. اسپردلی، جیمز و دیوید مک کوردی. ( 1386). پژوهش فرهنگی: مردم‌نگاری در جوامع پیچیده. بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 
4. اسمیت، فیلیپ. (1387). درآمدی بر نظریه فرهنگی. حسن پویان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
5. ایمان، محمدتقی. (1388). مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه‌ و دانشگاه.
6. ایمانی خوشخو، محمدحسین و ولی‌الله علیزاده. (1394). اقتصاد و سیاستگذاری گردشگری. جلد 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
7. ببی، ارل. (1386)روش تحقیق در علوم اجتماعی. جلد دوم. رضا فاضل. تهران: سمت.
8. بشیر، حسن و محمدرضا روحانی. (1388). نظریه هم‌فرهنگی و گروه‌های هم‌فرهنگ؛ مطالعه مناسبات مسلمانان در آمریکا. تحقیقات فرهنگی. دوره 2. شماره 6. 
9. بلیکی، نورمن. (1384). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. حسن چاوشیان. تهران: نشر نی. 
10. بوتول، گاستون. (1370). جامعه‌شناسی جنگ. هوشنگ فرخجسته. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
11. بیت‌لفته، عواطف. (1395). بررسی وضعیت نگرش جامعه میزبان نسبت به حضور گردشگران در شهرستان هویزه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم زمین. دانشگاه شهید چمران اهواز.
12. حبیبی، غلامحسین. (1393). بینش روش‌شناختی. تهران: کتاب همه.
13. دعایی، مهدی. (1391). راهیان نور به‌مثابه گردشگری میراث فرهنگی: مستندسازی تجربیات سیاستی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات. دانشگاه امام صادق(ع).
14. رازقی، نادر؛ علی‌اصغر فیروزجائیان؛ پرویز شریفی‌مقدم و بهزاد هاشمیان. (1395). گردشگری جنگ: تحلیل کیفی سفر راهیان نور به مناطق عملیاتی. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری. سال 5. شماره 17.
15. سجادی، حامد و مهدی دعایی. (1389). بررسی تأثیرات فرهنگی کاروان راهیان نور بر مردم منطقه خوزستان. بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
16. سجویک، پیتر. (1388). دکارت تا دریدا. محمدرضا آخوندزاده. تهران: نشر نی.
17. سهرابی، مهدیه و حمید ضرغام بروجنی. (1392). شناخت دستاوردهای گردشگران داخلی در بازدید از مناطق جنگی ایران رویکرد مدیریت منفعت‌محور. مدیریت اسلامی. شماره 5.
18. سیدمن، استیون. (1388). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
19. ضرغام بروجنی، حمید و مهدیه سهرابی. (1392). گونه‌شناسی بازدیدکنندگان مناطق جنگی ایران و نقش آن در انتقال فرهنگ پایداری دفاع مقدس. جامعه‌پژوهی فرهنگی. شماره 2.
20. فراهانی، نوده. (1391). عوامل و زمینه‏های فرهنگی شکل‏گیری کاروان‏های راهیان نور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبایی.
21. فلیک، اووه. (1390). درآمدی بر تحقیق کیفی. هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
22. قائدعلی، حمیدرضا و میثم لطیفی. (1393). الگوی پارادایمی اردوهای راهیان نور (استقرایی داده‌بنیاد از دیدگاه مقام معظم رهبری). پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی. دوره 4. شماره 10. 
23. کوزر، لوئیس و برنارد روزنبرگ. (1391). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
24. کوش، دنی. (1389). مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی. فریدون وحیدا. تهران: سروش.
25. گلنر، دیوید. (2004). رویکردهای مردم‌شناختی به مطالعه دین. کانتینیوم. در عبدالله گیویان. (1390). مردم شناسی اجتماعات دینی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
26. لاورنس نیومن، ویلیام. (1389). شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمی. حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی. تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
27. محمدپور، احمد. (1389). روش در روش. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
28. محمد‌پور، احمد. (١٣٩٠). روش تحقیق کیفی ضد روش ١. انتشارات جامعه‌شناسان.
29. محمودزاده، سید مجتبی؛ علی میرهاشمی؛ مصطفی میر و فاطمه عنبرفروش. (1393). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل انگیزشی رانشی و کششی مؤثر در توسعه گردشگری جنگ (مطالعه موردی: مناطق عملیاتی استان خوزستان). برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری. دوره 3. شماره 9. 
30. مسعودی، حمید و محسن نوغانی. (1392). تأثیر اردوی راهیان نور بر نگرش رفتاری شناختی دانشجویان نسبت به مقوله شهادت. تربیت اسلامی. دوره 8. شماره 17. 
31. مک کوایل، دنیس. (1387). مخاطب‌شناسی. مهدی منتظرقائم. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
32. مهدی‌زاده، سید محمد. (1391). نظریه رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.
33. نورانی، حمید. (1389). دفاع مقدس و توسعه گردشگری در استان خوزستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.
34. ویمر، راجر دی و جوزف آر دومینیک. (1384). تحقیق در رسانه‌های جمعی. کاووس سیدامامی. تهران: سروش.
35. Baltar, F. & I. Brunet. (2012). Social Research 2.0: Virtual Snowball Sampling Method Using Facebook. Internet Research. Vol. 22. No. 1: Pp. 57–74.
36. Blumer, H. (1954). What Is Wrong with Social Theory? In, American Sociological Review. No. 18: pp, 3-10.
37. Charmaz, K. (2000). Grounded Theory: Objectivist and Constructivist Methods. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln. (2003). Strategies of Qualitative Inquiry. Second Edition. pp. 249-291. London: Sage Publication Ltd.
38. Ellis, S. & L. M. Sheridan. (2014). The Legacy of War for Community-Based Tourism Development: Learnings from Cambodia. Community Development Journal. 49(1). 129-142.
39. Hall, S. (1980). Encoding / Decoding. In: D.Hall. A. Hobson & P. Willis. (Eds). Culture, Media, Language: Working Papers in Cultural Studies. 1972–1979. London: Hutchinson, pp. 128–138.
40. IAIA (International Association for Impact Assessment). (2003). International Principles for Social Impact Assessment. Fargo ND: IAIA. www.iaia.org/Publications/SP2.pdf. (Accessed 20 January 2004).
41. Kim, S. & G. Butler. (2015). Local Community Perspectives towards Dark Tourism Development: The Case of Snowtown. South Australia. Journal of Tourism and Cultural Change. 13:1. 78-89
42. Smith, V. L. (1998). War and Tourism: An American Ethnography. Annals of Tourism Research. 25(1). 202-227.
43. Strange, C. & M. Kempa. (2003). Shades of Dark Tourism: Alcatraz and Robben Island. Annals of Tourism Research. 30(2). 386-405
44. Vanclay, F. (2002). Conceptualising Social Impacts. Environmental Impact Assessment Review. 22(3). 183-211.
45. Vanclay, F. (2004). Controversies in Environmental Sociology. Edited by R. White. D. Cambridge University.