روان‌شناسی وحدت‌مدار: رویکردی بومی درتبیین ساختار روان‌وحدانی انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

روان‌شناسی وحدت‌مدار با اتکا به نگرش وحدت انسان و جهان، با برداشتی متمایز از فلسفه وجودی و پدیدارشناسی، نظام منسجمی از مفاهیم روان‌شناسی ارائه می‌کند که او را از دیگر مکاتب روان‌شناسی به‌ویژه روان‌شناسی انسان‌گرا و رفتاری و تحلیلی فروید متمایز می‌سازد. هدف مقاله حاضر، تدوین رویکرد روان‌شناسی بومی مبتنی بر جهان‌بینی وحدت است که شالوده نظام فکری، دینی و فرهنگی شرق را در تقابل با رویکرد‌های روان‌شناسی مبتنی بر فلسفه پدیدارشناسی شکل می‌دهد. این مقاله با طرح ماهیت وحدانی انسان بر اصالت‌های فطری روان‌شناختی مبتنی بر وحدت و معناداری و غایت‌مداری ذاتی انسان تأکید دارد و بدین ترتیب در تبیین مؤلفه‌های روان‌شناختی، مفروضات ساختاری‌ای ایجاد می‌کند که آن را از مکاتب روان‌شناسی پدیدارشناختی و انسان‌گرا کاملاً متمایز می‌سازد. از آنجا که در این رویکرد آغاز و جهت و غایت وحدانی برای ماهیت انسان توصیف می‌‌شود این نظریه می‌تواند ایده معنایی غایت‌گرایانه را در روان‌شناسی توسعه ‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Unity-centered Psychology: An Indigenous Approach to Explanation of Human Psycho-physical Unitary Structure

نویسنده [English]

  • Ali Zadeh Mohammadi
Associate Professor, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Unity-centered psychology, relying on the idea of unity of man and the world, through a distinct understanding of existential philosophy and phenomenology, offers an integrated system of psychological concepts, which distinguishes it from other schools of psychology, particularly the humanist, behavioral and Freud’s analytical schools. The objective of this paper is to develop an indigenous psychological approach based on unitary worldview that shapes the foundation of the East’s intellectual, religious and cultural system against the psychological approaches based on philosophy of phenomenology. Through forwarding the idea of man’s unitary nature, this approach lays emphasis on the primordial psychological originalities based on man’s essential unity, meaningfulness and goal-orientation. Thus, `in explaining the psychological components, this approach creates some structural postulates, which totally distinguish it from the phenomenological and humanist schools of psychology. Since in this approach, a unitary beginning, orientation and ultimate goal is described for man’s nature, this notion can develop the teleological spiritual idea in psychology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Human Psycho-Physical
  • Indigenous Approach
  • Unitary approach
  • semantics
1. قرآن کریم.
2. اسپینوزا، باروخ. (1364). اخلاق. محسن جهانگیری. تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی. 
3. استیس، والتر. ت. (1375). عرفان و فلسفه. بهاءالدین خرمشاهی. تهران: انتشارات سروش.
4. اصفهانی، هاتف. (1377). دیوان هاتف اصفهانی. تصحیح حسن وحید دستگردی. مقدمه عباس اقبال آشتیانی. تهران: انتشارات نگار.
5. اعوانی، غلامرضا. (۱۳۷۵). حکمت و هنر معنوی. تهران: انتشارات گروس.
6. پروچاسکا، جیمز و جان نورکراس. (1381). نظریه‌های روان‌درمانی‌. یحیی سیدمحمدی. تهران: انتشارات رشد. 
7. بورکهارت، تیتوس. (۱۳۶۵). هنر اسلامی. مسعود رجب‌نیا. تهران: انتشارات سروش.
8. پاکدل، مسعود. (1392). وحدت وجود و بازتاب آن در منطق الطیر. فصلنامه تخصصی عرفان اسلامی. شماره 9.
9. جامی، عبدالرحمن. (1380). نقد الفصوص و شرح نقش الفصوص. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
10. حاتمی، محمدرضا. (1389). روان‌شناسی و ارتباط ریشه‌ای با فلسفه. مجله معرفت‌. اسفند. شماره 12. پیاپی. 75.
11. حافظ، خواجه شمس‌الدین محمد. (1383). دیوان حافظ. تصحیح محمد قزوینی. قاسم غنی. تهران: انتشارات کتاب سرای نیک.
12. زاده‌محمدی، علی. (1395). مکتب روان‌شناسی ‌وحدت‌مدار. تهران: نشر قطره.
13. زاده‌محمدی، علی. (1397). بررسی تطبیقی روان‌شناسی وحدت‌مدار و روان‌شناسی وجودی: تقابل دو رویکرد معناگرای ـ فطری‌نگر و پدیدارگرا. نشریه روان‌شناسی فرهنگی. سال دوم. شماره ۱.
14. سالمن، رابرت. سی. و کتلین هیگینز. (1387). شور خرد. کیوان قبادیان. انتشارات اختران.
15. سیاسی، علی‌اکبر. (1389). مکاتب روان‌شناسی شخصیت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16. شاملو، سعید. (1390). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت. تهران: انتشارات رشد.
17. شولتز‌، دوان‌پی و سیدنی‌الن شولتز. (1382). نظریه‌های شخصیت. شهرام محمدخانی. تهران: نشر اسپند هنر.
18. شولتز، دوان‌پی و سیدنی‌الن شولتز. (1395). تاریخ روان‌شناسی نوین. علی‌اکبر سیف و حسن پاشاشریفی. تهران: انتشارات دوران.
19. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (ملاصدرا) (1389). حکمت متعالیه در اسفار اربعه. محمد خواجوی. تهران: ناشر مولی. 
20. عطار نیشابوری. (۱۳۸۷). منطق‌الطیر. به‌تصحیح عزیزالله علی‌زاده. تهران: انتشارات فردوس. 
21. غباری‌بناب، باقر. (1387). ضرورت و چالش‌های اساسی در بومی‌سازی روان‌شناسی در کشور اسلامی ایران. کنگره علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22. غزالی، محمد. (۱۳۶۱). مقدمه کیمیای سعادت. تهران: انتشارات بهجت.
23. فتحی، حسن و صدیقه موسی‌زاده. (1390). دیالکتیک هگل: سنتزی از دیالکتیک کانت در برابر دیالکتیک افلاطون. فصلنامه تاریخ فلسفه. تابستان. سال 2. شماره 1. 
24. فرانکل، ویکتور امیل. (1381). انسان در جست‌وجوی معنای غایی. احمد صبوری و عباس شمیم. تهران: انتشارات صدا/ قصیده.
25. فیست، گرگوری و جس فیست. (1389). نظریه‌های شخصیت. یحیی سیدمحمدی. تهران: انتشارات روان.
26. فیض کاشانی، ملامحسن. ( 1389). کلمات مکنونه. رضا جلیلی. قم: انتشارات مستجار
27. کاکایی، قاسم. (1389). وحدت وجود به روایت ابن‌عربی و مایستر اکهارت. تهران: انتشارات هرمس.
28. کوی، لوتان. (1395). آموزش و پرورش تطبیقی. محمد یمنی. تهران: انتشارات سمت.
29. مدرس مطلق، محمد‌علی. (1379). رساله در وحدت وجود. تهران: نشر پرستش.
30. مولر، فرناند لوسین. (1367). تاریخ روان‌شناسی جلد اول. علیمحمد کاردان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
31. مولوی، جلال‌الدین. (1367). کلیات دیوان شمس. بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: انتشارات امیر کبیر.
32. نصر، سید حسین و محمدسعید حنایی‌کاشانی. (1374). هنر و معنویت اسلامی. فصلنامه هنر. شماره 28.
33. نمازی اصفهانی، محمود. (1383). علیت و وحدت وجود از دیدگاه ملاصدرا. تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). 
34. وست، ویلیام. (1383). روان‌درمانی و معنویت. شهریار شهیدی و سلطانعلی شیرافکن. تهران: انتشارات رشد.
35. یالوم، اروین. (1390). روان‌درمانی اگزیستانسیال. سپیده حبیب. تهران: نشر نی. 
36. Amram, J. Y. (2005). Intelligence Beyond IQ: the Contribution of Emotional and Spiritual Intelligences to Effective Business Leadership. Institute of Transpersonal Psychology and Social Psychology
37. Bugental, James F. T. (1967). Challenges of Humanistic Psychology. New York: Mcgraw-Hill.
38. Gorsuch, R. L. (1988). Psychology of Religion. Annual Review of Psychology. No. 39.
39. Johnson, P. (1999). Organizational Benefites of Hawing Emotionalty Intellegent Managcrs and Employees. The Jourhal of Work Place Learning.
40. Pardini, D.; T. Plante; A. Sherman. & J. Stump. (2000). Religious Faith and Spirituality in Substance Abuse Recovery: Determining the Mental Health Benefits. Journal of Substance Abuse Treatment. No. 19.
41. Vaughan, F. (2002). What Is Spiritual Intelligence?. Journal of Humanistic Psychology. 42(2).
42. Wigglesworth, C. (2004). Spiritual Intelligence and Why It Matters. www.consciouspursuits.com.
43. Zohar, D. & I. Marshall. (2000). SI: Spiritual Intelligence, the Ultimate Intelligence. London: Bloomsburg.