بررسی نسبت عقل و دین و دین و عقل یکی از بحث‌های مقدماتی و لازم برای جامعه‌شناسی دین است. نتایج حاصل از آن علاوه بر منظر، بر موضوع‌شناسیِ این شاخه از جامعه‌شناسی نیز تأثیر شایانی خواهد داشت و به دین‌پژوهان و صاحب‌نظران آن کمک خواهد کرد تا موضع صائبی در قبالِ دو مسئله اخیراً مطرح شده، یعنی «دینسازیهای عقل» و «دینی‌سازیِ علم» اتخاذ نمایند و مشی مناسبی را در قبال آنها در پیش گیرند. مقاله پس از مرور نسبت‌های ممکن و متصوَّر میان عقل و دین، مرز میان دینسازیهای روا و ناروا را آشکار می‌سازد و پس از وارسیِ مختصری در نگاه اسلام به عقل، نشان می‌دهد که این دین مجال و فرجه فراخی برای تأملات مستقل عقلی که علم هم یکی از موالید آن است گشوده و هیچ الزام دینی و عقلی بر جدا کردنِ راه و باز نمودنِ بابِ ویژه‌ای به‌نام علم دینی وجود ندارد.
)