1
استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
2
کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه شاهد
چکیده
این مقاله به بررسی روند‌های ماقبل انقلابی مؤثر بر وقوع رخداد «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» (1359) اختصاص دارد. برخلاف تصور رایج که این رخداد را محصول کشاکش سیاسی نیرو‌های رقیب در دوره اولیه مابعد انقلاب اسلامی دانسته و آن را همچون واقعه‌ای فاقد ضرورت اجتماعی و یک کنش سیاسی صرف فارغ از وجوه نظری معرفی می‌کند، از قضا این مقاله نشان می‌دهد که واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» نقطه نهایی و اوج یک مطالبه عمومی است که مدت‌‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 1357 نیاز و ضرورت آن در بین نیرو‌های اجتماعی و حتی در میان نخبگان آموزشی اواخر دوره پهلوی دوم، البته در سطح و مرتبه متفاوتی وجود داشته است. این نیرو‌ها به انحاء متفاوت اعم از تأثیرپذیری از خودانتقادی‌‌‌های غرب در دوره مابعد جنگ جهانی دوم، یا به‌دلیل مشکلات و مسائل نظام آموزشی و دانشگاهی کشور، نسبت به «علم جدید» و نظامات علمی و دانشگاهی انتقاد و اعتراض داشته‌اند. این مواضع انتقادی گاه به‌طور عینی خود را در برنامه‌هایی نظیر «انقلاب آموزشی» یا «آموزش اسلامی» نشان داده است و گاه در قالب ایده‌‌های ذهنی نظیر «علم بومی»، «علم قدسی»، «علم متعهد» و نظیر آن در میان نخبگان فکری مطرح شده و ذهنیت تحول در نظام علمی ـ آموزشی در آستانه وقوع انقلاب اسلامی را قوت بخشیده است. مقاله نشان خواهد داد که وقوع انقلاب اسلامی و نیروی برآمده از آن، بنا به ماهیت اسلامی انقلاب و نوع و تنوع نیروی سیاسی درگیر در آن، این خواست عمومی را در سطح و مرتبه بالاتر با جهت‌گیری متفاوتی پیگیری کرده که ظهور اولیه آن در واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» و نهادسازی‌‌ها و سیاست‌گذاری‌‌های آن بوده است. برای تباریابی و شناسایی این روند‌های فرهنگی و اجتماعی اثرگذار، از شیوه کار فوکو استفاده شده است.
زائری, قاسم, & محمدعلیزاده, حاجیه. (1396). تباریابی رخدادِ «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روند‌های کلان فرهنگی دوره ماقبل انقلاب اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ, 10(37), 7-50.
MLA
قاسم زائری; حاجیه محمدعلیزاده. "تباریابی رخدادِ «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روند‌های کلان فرهنگی دوره ماقبل انقلاب اسلامی". فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ, 10, 37, 1396, 7-50.
HARVARD
زائری, قاسم, محمدعلیزاده, حاجیه. (1396). 'تباریابی رخدادِ «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روند‌های کلان فرهنگی دوره ماقبل انقلاب اسلامی', فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ, 10(37), pp. 7-50.
VANCOUVER
زائری, قاسم, محمدعلیزاده, حاجیه. تباریابی رخدادِ «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روند‌های کلان فرهنگی دوره ماقبل انقلاب اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ, 1396; 10(37): 7-50.
)