تغییر اخلاق کسب و کار در بازار؛ مورد مطالعه: بازاریان شهر بابل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

با توجه به جایگاه مهم بازار، در این مقاله، تغییرات اخلاق کسب و کار در بازار و عوامل مؤثر بر آن بررسی می‌شود. منظور از تغییر اخلاق کسب و کار، تغییر در پایبندی به قواعد اخلاق کسب و کار مبتنی بر دین اسلام، طی یک بازه زمانی شصت‌ساله است. مبانی نظری این تحقیق نظریه‌های دورکیم، وبر و دیدگاه نوسازی و روش جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبه عمیق اکتشافی و روش تحلیل داده‌ها تحلیل مضمونی است. مشارکت‌کنندگان تحقیق شامل 36 نفر از چهار نسل بازاریان بودند که در سال 1394 در شهر بابل به فعالیت خرده‌فروشی اشتغال داشتند. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که تغییرات رخ‌داده در سطح فرهنگی به‌تدریج موجب رواج مادیگرایی و افزایش سطح توقعات در جامعه گردید. همچنین کاهش ارتباط بازاریان با مسجد، ضعف دانش دینی و کاهش پایبندی آنان به برخی از ابعاد دینداری را به‌همراه داشت. از سوی دیگر، تضعیف آموزش استاد ـ شاگردی، تضعیف جایگاه نهاد مذهب در آموزش قواعد اخلاق کسب و کار، همراه با عملکرد نامطلوب سازمان‌های صنفی، اجتماعی شدن حرفه‌ای نیروهای تازه‌وارد را دستخوش نابسامانی نمود. در کنار این تغییرات، شرایط نامناسب اقتصادی، همراه با رشد ناهنجاری‌های اجتماعی حساسیت اخلاقی بازاریان را برای پایبندی به اخلاق کسب و کار کاهش داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Change in the Business Ethic in Bazaa; Case of Study: Bazaaris of the Babul City

نویسندگان [English]

  • Hassan Saraei 1
  • nayereh sharifi 2
1 Professor, Allameh Tabatai University
2 PhD Student, Department of Cultural Sociology, Allameh Tabatai University
چکیده [English]

Given the important status of market, attempts have been made in this paper to study the changes in the business ethic in the market and the factors affecting it. Changes in the business ethic refers to change in the commitment to the rules of business ethic based on Islam in a period of sixty years. The theoretical framework employed for this paper include those of Durkheim, Weber and modernization theory. The necessary data were collected through explorative deep interview and the data were analyzed through thematic analysis. The participants included 36 interviewees from four generations of businessmen who were engaged in retail selling in the city of Babul in 2015. The findings of the research indicate that changes at the cultural level have gradually caused the prevalence of materialism and enhanced the society’s expectations level. Also the decline in the connections of the Bazaaris with the mosque led to low religious knowledge and weakness in commitment to some aspects of religiosity. On the other hand, the weakening master-apprentice training system, weakening the role of the institution of religion in teaching the business ethic, along with undesirable performance of vocational organizations, have created disorder in the process of professional socializations of the new entrants of workforce. On the side of these changes, the undesirable economic conditions along with increase in the social disorderliness have reduced the sensitivity of the businessmen to commitment to business ethic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Business Ethic
  • Personal Ethic
  • Religion
  • Sociocultural Factors
  • economic factors
1. آرون، ریمون. (1381). مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. باقر پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
2. افروغ، عماد. (1379). چشم‌انداز نظری به تحلیل طبقاتی و توسعه. تهران: مؤسسه فرهنگ و دانش.
3. اکرمی، ابوالفضل. (1375). بازار در تمدن اسلامی. دین و ارتباطات. شماره 3.
4. اشرف، احمد و علی بنوعزیزی. (1372). طبقات اجتماعی در دوره پهلوی. عماد افروغ. راهبرد. شماره 2.
5. اسلیتر، دن و فرن تونکیس. (1390). جامعه بازار (بازار و نظریه اجتماعی مدرن). حسین قاضیان. تهران: نشر نی.
6. اتاق اصناف ایران. (1395). 1395-1393. http://otaghasnafeiran.ir
7. پورقاسم، محمد. (1391). اخلاق در بازار (مطالعه‌ای در اخلاق حرفه‌ای سه نسل از زرگران و فرش‌فروشان بازار خوی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
8. حریری اکبری، محمد. (1378). مدیریت توسعه. تهران: نشر قطره.
9. حسینی قمی، مژگان. (1393). تغییرات ساخت اجتماعی بازار تهران. دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر. شماره 4.
10. دورکیم، امیل. (1360). فلسفه و جامعه‌شناسی. فرخناز خمسه‌ای. تهران: چاپخانه وزارت فرهنگ و آموزش‌های عالی.
11. دورکیم امیل. (1381). درباره تقسیم کار اجتماعی. باقر پرهام. بابل: کتابسرای بابل.
12. دورکیم، امیل. (1391). درس‌های جامعه‌شناسی: فیزیک اخلاقیات و حقوق. جمال‌الدین موسوی. تهران: نشر نی.
13. رفیع‌پور، فرامرز. (1378). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، پژوهشی در زمینه پتانسیل آنومی در شهر تهران. تهران: سروش.
14. روشه، گی. (1385). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی عمومی. هما زنجانی‌زاد. تهران: سمت.
15. سروش، عبدالکریم. (1381). سنت و سکولاریسم. تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
16. سلطان‌زاده، حسین. (1365). مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران. تهران: نشر آبی.
17. فراستخواه، مقصود. (1385). اخلاق علمی رمز ارتقای آموزش عالی: جایگاه و ساز و کارهای اخلاقیات حرفه‌ای علمی در تضمین کیفیت آموزش عالی ایران. فصلنامه اخلاق در علوم و فنّاوری. شماره 1.
18. کالبرگ، اشتفان. (1383). انواع عقلانیت از دیدگاه ماکس وبر؛ بنیادهایی برای تحلیل فرایند‌های عقلانی شدن در تاریخ. مهدی دستگردی. معرفت. شماره 80.
19. کشاورزیان، آرنگ. (1383). بازار تهران: تداوم یا دگرگونی؟. گفتگو. شماره 41.
20. کوزر، لوئیس. (1368). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
21. گرانمایه‌پور، علی و الهام انصاری. (1389). نگاهی به آراء و اندیشه‌های دانیل لرنر الگوی نوسازی توسعه؛ منجی جامعه سنتی خاورمیانه یا تئوری توطئه غرب. مطالعات رسانه‌ای. شماره 8.
22. ملکیان، مصطفی. (1388). اندیشه: اخلاق و آسیب‌های اجتماعی. آیین. شماره‌های 24 و 25.
23. موسایی، میثم. (1382). بررسی میزان التزام و اعتقاد مردم شهرهای اصفهان، بهبهان، بندرعباس و تهران به رفتارهای اقتصادی توصیه شده در اسلام. قم: صبح صادق.
24. وارنر، دانیل ام. (1391). بازار به‌مثابه دینی جدید. فاطمه صادقی. سیاحت غرب. شماره 114.
25. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (دفتر طرح‌های ملی). (1381). ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان یافته‌های پیمایش در 28 استان کشور. تهران: دفتر انتشارات طرح پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌ها.
26. هابرماس، یورگن. (1384). کنش ارتباطی. کمال پولادی. تهران: انتشارات مؤسسه ایران.
27. هانتینگتون، ساموئل. (1375). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.
28. Caruana, R. J. (2003). Morality in Consumption: Towards a Sociological Perspective. International Centre for Corporate Social Responsibility Nottingham University Business School. Available from http://www.nottingham.ac.uk/business/ICCSR.
29. Cicek, V. (2012). Towards Global Business Ethics: A Comparative Review on Converging Business Ethics Theories and Practices. In: 7th Silk Road International Conference Challenges and Opportunities of Sustainable Economic Development in Eurasian Countries. May 24-26. (pp 243-256). Tabilisi: Silkroad Research Institute.
30. Fourcade, M. & K. Healy. (2007). Moral Views of Market Society. The Annual Review of Sociology. Vol 33. 285-311. [OnLine]. Available from http://www.soc.annualreviews.org.
31. Jackson, G. (2006). Comparing Capitalisms Through the Lens of Classical Sociological Theory. In: J. Beckert; B. Ebbinghaus; A. Hassel & P. Manow: Transformationen des Kapitalismus: Festschrift für Wolfgang Streeck Zum Sechzigsten Geburtstag. Max Planck Institute for the Study of Societies in Its Series. Koln. 205- 223.
32. Hashim, M. (2012). Islamic Perception of Business Ethics and the Impact of Secular Thoughts on Islamic Business Ethics. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 2(3). 99-120.
33. Keat, R. (2013). The Ethical Character of Market Institutions. In: M. DelMar & C. Michelon. The Anxiety of the Jurist: Legality, Exchange and Judgement. Ashgate Publising Company, Edinburgh. 173-195.
34. Peifer, J. L. (2011). Socially Responsible Investing: Morality. Religion and the Market from a Sociological Perspective. phd Dissertation University of Cornell.
35. Rajeev, P. N. (2012). Correlates of F Ethical Intentions: A Critical A Review of Empirical Literature and Suggestions for Future Researcch. Journal of International Business Ethics. 5(1). 3-17.
36. Richter, F. J. (2002). Redesigning Asian Business: in the Aftermath of Crisis. Greenwood Publishing Group, Portsmouth.
37. Smith, H. P. & R. M. Bohm. (2008). Beyond Anomie: Alienation and Crime. Critical Criminology: An International Journal. 16(1). 1-15.
38. Tabish, A. G. (2009). Comparing Standards of Business Ethics in USA, China, Jamaica and Pakistan. Pakistan Journal of Commerce and Social Science. Vol 3. 49-66.
39. Zhao, R. & L. Cao. (2010). Social Change and Anomie: A Cross-National Study. Social Forces. 88 (3). 1209-1229.