تناقض‌نمای امتناعِ امر اخلاقی در فنّاوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای فلسفه علم از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

2 کارشناس‌ارشد ادبیات انگلیسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

چکیده

در زمینه فنّاوری دو گونه اخلاق وجود دارد که از آنها به‌ترتیب تحت عنوان‌های اخلاق پیشافنّاوری و اخلاق پسافنّاوری یاد می‌شود. استدلال خواهد شد که هر دوی این موارد به حوزه اخلاق عمومی آفرینندگان، صنعتگران، کنشگران و کاربران فنّاوری‌ها اختصاص دارد. چند آزمایش فکری پیشنهاد خواهدشد که بیانگر امتناع ورود مستقیم اخلاق به ساحت فنّاوری است و آن را به حوزه اخلاق عمومی همگی کنشگران منتسب می‌سازد. این واکاوی به دو نتیجه خواهد رسید که مطابق یک تحلیل، اخلاق، امری پیشین و در تحلیلی دیگر، امری پسین نسبت به فنّاوری است که در وجوه ارزشی و ایدئولوژیک آن پیش‌تر مستتر شده است و باز پس‌تر مستقر خواهد شد. براساس این تحلیل نوعی عدم تعیّن در اخلاق پسافنّاوری وجود دارد که ناشی از پیچیدگی‌های امر کارکرد است. دامنه این عدم تعیّن را حتی می‌توان به اخلاق پیشافنّاوری نیز بسط داد و این همان نکته‌ای است که تکلیف اخلاق در زمینه فنّاوری را ناتمام و تاحدودی معلق می‌گذارد و این خود شاهدی بر این مدعاست که فنّاوری فاقد ذات به آن معنایی است که هایدگر به آن نسبت می‌داد. اما راه‌حل هرگونه بحران حاصل از فنّاوری مشتمل بر بحران اخلاقی هنوز همان است که او ارائه داده بود.

کلیدواژه‌ها


1. پایا، علی. (1386). ملاحظه‌هایی نقادانه درباره دو مفهوم علم دینی و علم بومی. حکمت و فلسفه. سال سوم. شماره‌های 2 و 3.
2. روز، جوزف. (1390). دیدگاه هایدگر درباره علم و طبیعت‌گرایی در فلسفه‌های قاره‌ای علم. پریسا صادقیه. قم: نشر کتاب فردا. مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
3. علیزاده ممقانی، رضا. (1392). خلط مفاهیم علم و فنّاوری در سنت پدیدارشناسی هرمنیوتیک از هایدگر تا آیدی. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. شماره 73.
4. گاتینگ، گری. (1390). فلسفه‌های قاره‌ای علم. پریسا صادقیه. قم: نشر کتاب فردا. مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
5. هایدگر، مارتین. (1386). پرسش از تکنولوژی. شاپور اعتماد. فلسفه تکنولوژی. تهران: نشر مرکز.
6. هایدگر، مارتین. (1387). هستی و زمان. سیاوش جمادی. تهران: نشر ققنوس.
7. هایدگر، مارتین. (1389). منظره خلاق: چرا من ساکن روستاهایم؟. ایرج قانونی در کلبه هایدگر. تهران: نشر ثالث.
8. هایدگر، مارتین. (1390). پایان فلسفه و وظیفه تفکر. در فلسفه‌های قاره‌ای علم. پریسا صادقیه. قم: نشر کتاب فردا. مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
9. Ihde, D. (1991). Instrumental realism. Indiana University Press.
10. Paya, A. (2015). The Transdisciplinary Approach: A Critical Appraisal from an Islamic Prespective. American Journal Of Islamic Social Sciences. pp. 23-48.