سیاست و برنامه ریزی زبانی: رویکرد میان رشته ای مغفول در حوزه سیاستگذاری های کلان فرهنگی و آموزشی کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان انگلیسی دانشگاه دامغان

چکیده

سیاست و برنامه‌ریزی زبانی به‌مثابه شاخه‌ای از حوزه جامعه‌شناسی زبان در چند دهه اخیر و متأثر از تحولات مختلف در عرصه جهانی و نیز سطوح ملی با توجه فزاینده‌ پژوهشگران و سیاست‌گذاران همراه بوده است. با وجود اهمیت انکارناپذیر این شاخه میان‌رشته‌ای که پیوندی عمیق با تحولات جهانی و ملی دارد، بررسی مقوله زبان در ایران بیانگر آن است که به‌رغم کارآمدیِ بهره‌گیری از این شاخه در حل شماری از مشکلات در حوزه زبان و نیز رفع چالش‌های بالقوه پیشِ‌رو، سیاست و برنامه‌ریزی زبانی چه در عرصه پژوهش و چه در عرصه سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی و آموزشی مغفول مانده است. بنابراین در این مقاله ضمن معرفی این شاخه و مفاهیم آن، تصویری از زیست‌بوم زبانی جامعه ایران ارائه می‌گردد. سپس با هدف نشان‌دادن اهمیت توجه به این شاخه و بهره‌گیری گام به گام از این رویکرد، جایگاه زبان‌های محلی در قالب چارچوبی پیشنهادی، بررسی و تحلیل شده است؛ موضوعی که در سال‌های اخیر علاوه بر دامن‌زدن به دغدغه‌ها و برخی انتقادها، استعداد تبدیل به چالشی در آینده نه‌چندان دور را خواهد داشت. یافته‌های حاصل از این تحلیل بیانگر ضرورت جدّی مواجهه علمی با آن از یک‌سو و از سویی دیگر کارآمدی بهره‌گیری از آن در راستای رفع چالش‌ها و تقویت بنیان‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Language Policy and Planning A Neglected Interdisciplinary Approach in Macro-Political and Macro-Cultural Policy Making in Iran

نویسنده [English]

  • Hossein Davari
Assistant Professor of English Department, Damghan University
چکیده [English]

Language policy and planning, as a branch of sociology of language, under the influence of various developments in international as well as national arenas, have drawn the increasing attention of researchers and policymakers over the past few decades. Despite the undeniable significance of this interdisciplinary branch that has strong ties with international and national developments, a review of the issue of language in Iran indicates that despite the effectiveness of this discipline’s application in solving many problems in the field of language as well as the potential forthcoming challenges, language policy and planning have been neglected both in research as well as cultural and educational macro-policymaking processes. Therefore, in this paper, while introducing this discipline and its concepts, a picture of the language ecosystem of Iranian society is depicted as well. In the next step, in order to underline the significance of heeding this discipline and step-by-step utilization of this approach, the status of local languages have been studied and analyzed within the proposed framework; an issue, which in the recent years, besides creating some concerns and criticisms, will be capable of turning into a challenge in the near future. The findings of this research, on the one hand, underline the necessity of serious scientific handling of this issue, and, on the other, the effectiveness of its application for removing the challenges and enhancing the political, cultural, and social foundations of the Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Language Policy and Planning
  • Local Languages
  • Language Rights
  • Political System
  • Educational System

مراجع

1. احمدی‌پور، طاهره. (1387). لزوم اتخاذ سیاست زبانی مناسب در برابر گسترش زبان انگلیسی. مطالعات ملی. شماره 35. 
2. احمدی‌پور، طاهره. (1390). به‌سوی چارچوب سیاست زبان ملی. زبان‌شناخت. شماره 3. 
3. اصغری، فیروزه و بهمن زندی. (1392). عصب‌شناسی زبان؛ حوزه مطالعات بین‌رشته‌ای در زبان‌شناسی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 5(3). 
1. آقاگل‌زاده، فردوس. (1388). توصیف و نقد زبان‌شناسی کاربردی انتقادی: رویکردی نوین در زبان‌شناسی کاربردی. مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. شماره 1. 
2. آقاگل‌زاده، فردوس و حسین داوری. (1393). جهانی‌شدن و گسترش زبان انگلیسی: ضرورت‌ها و الزامات بهره‌گیری از رویکرد انتقادی در مواجهه با زبان انگلیسی در ایران. راهبرد فرهنگ. شماره 25. 
3. بحرانی، مرتضی. (1390). ترجمه به‌مثابه اقدامی میان‌رشتگی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 4(1). 
4. داوری، حسین. (1393). هژمونی زبان انگلیسی: رویکردها، نگرش‌ها و راهبردها. رساله دکتری رشته زبان‌شناسی‌. دانشکده علوم انسانی. دانشگاه تربیت مدرس. 
5. داوری، حسین. (1394). زبان‌شناسی کاربردی انتقادی: رویکرد میان‌رشته‌ای سنجش‌گر در نقد و ارزیابی شاخه‌های زبان‌شناسی کاربردی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 7(4). 
6. داوری‌اردکانی، نگار. (1384). برنامه‌ریزی زبان و هوشیاری زبانی: با نگاهی به ایران. رساله دکتری رشته زبان‌شناسی‌. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران.
7. داوری‌اردکانی، نگار. (1385). فرهنگ‌نگاری و دستورنویسی در برنامه‏ریزی زبان. نامه فرهنگستان. 8(30). 
8. داوری‌اردکانی، نگار. (1386). سیاست پنهان زبان در مقابل سیاست آشکار آن. نامه فرهنگستان. شماره 33. 
9. داوری‌اردکانی، نگار. (1387). هوشیاری زبانی. مجله رشد زبان و ادب فارسی. شماره 85. 
10. داوری‌اردکانی، نگار. (1388). برنامه‌ریزی زبان، فرهنگ زبانی و مؤلفه‌های آن. تحقیقات فرهنگی ایران. شماره 5. 
11. داوری‌اردکانی، نگار. (1389). صد سال برنامه‌ریزی زبان فارسی. تهران: نشر ساقی. 
12. داوری‌اردکانی، نگار. (1390). درآمدی بر حوزه مطالعاتی برنامه‌ریزی زبان. تهران: نشر ساقی. 
13. داوری‌اردکانی، نگار. (1392). جامعه‏شناسی زبان: برنامه‏ریزی زبان فارسی و نگرش‏‌های زبانی. تهران: نشر جامعه‏شناسان. 
14. درزی، قاسم و احمد پاکتچی. (1393). نقش ترجمه فرهنگی در مطالعات میان‌رشته‌ای با تأکید بر الگو‌های نشانه‌شناسی فرهنگی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 6(4). 
15. زارع‌کهنمویی، اصغر. (1394). پایان تک‌زبانی. تبریز: نشر موغام. 
16. زندی، بهمن. (1393). زبان‌شناسی تربیتی به‌مثابه حوزه پژوهشی میان‌رشته‌ای. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 6(4). 
17. عشایری، حسن. (1394). رهیافت عصب‌روان‌شناختی حق زبان مادری. در اصغر زارع کهنمویی، پایان تک‌زبانی. تبریز: نشر موغام. 
18. میری مینق، سیدجواد. (1397). زبان مادری در گفتمان علوم اجتماعی. تهران: نقد فرهنگ. 
19. Aghagolzadeh, F. & H. Davari. (2017). English Education in Iran: From Ambivalent Polices to Paradoxical Practices. In R. Kirkpatrick, R. (Ed.). English Language Education Policy in the Middle East and North Africa. Springer. 
20. Baldauf, R. B. (2005). Micro Language Planning. In D. Atkinson; P. Bruthiaux; W. Grabe & V. Ramanathan (Eds). Directions in Applied Linguistics: Essays in Honor of Robert B. Kaplan. Clevedon: Multilingual Matters. 
21. Baldauf, R. B. (2012). Introduction – Language Planning: Where Have We been? Where Might We be Going?. Revista Brasileira de Linguística Aplicada. 12(2).
22. Cooper, R. L. (1989). Language Planning and Social Change. Cambridge: Cambridge University Press. 
23. Cutri, R. M. (2000). Exploring the Spiritual Moral Dimensions of Teachers’ Classroom Language Policies. In J. K. Hall & W. G. Eggington (Eds.). The Sociopolitics of English Language Teaching. Clevedon, UK: Multilingual Matters Ltd. 
24. Davari, H. (2017). Language Human Rights: A New Right Rising in the Era of Globalization. In Defending Human Rights and Democracy in the Era of Globalization. IGI Global. 
25. Davari, H. & F. Aghagolzadeh. (2015). To Teach or not to Teach: Still an Open Question for the Iranian Education System. In Ch. Kennedy (Ed.) English Language Teaching in the Islamic Republic of Iran: Innovations. Trends and Challenges. London: British Council. 
26. Ferguson, G. (2006). Language Planning and Education. Edinburgh: Edinburgh University Press. 
27. Fettes, M. (1997). Language Planning and Education. In R. Wodak & D. Corson (Eds.). Language Policy and Political Issues in Education. Dordrecht: Kluwer Academic. 
28. Grin, F. (2003). Language Policy Evaluation and the European Charter for Regional or Minority Languages. Houndmills: Palgrave Macmillan. 
29. Haugen, E. (1959). Planning for a Standard Language in Norway. Anthropological Linguistics. 1(3)
30. Haugen, E. (1966). Linguistics and Language Planning. In W. Bright (Ed.) Sociolinguistic. The Hague: Mouton. 
31. Haugen, E. (1983). The Implementation of Corpus Planning: Theory and Practice. In J. Cobarrubias & J. Fishman (Eds.). Progress in Language Planning: International Perspectives. Berlin: Mouton. 
32. Hayati, A. M. & A. Mashhadi. Language Planning and Language-in-Education Policy in Iran. Language Problems and Language Planning. 34(1). 
33. Hornberger, N. (2006). Frameworks and Models in Language Policy and Planning. In T. Ricento (Ed.). An Introduction to Language Policy: Theory and Method. Malden MA: Blackwell. 
34. Hult, F. M. & D. C. Johnson. (2013). Research Methods in Language Policy and Planning: A Practical Guide. Hoboken NJ: Wiley-Blackwell. 
35. Johnson, D. C. (2013). Language Policy. Basingstoke: Palgrave, Macmillan. 
36. Kaplan, R. B. & R. B. Baldauf. (1997). Language Planning: From Practice to Theory. Clevendon: Multilingual Matters. 
37. Kaplan, R. B.; R. B. Baldauf. & N. Kamwangamalu. (2011). Why Educational Language Plans Sometimes Fail. Current Issues in Language Planning. Vol. 12.
38. Kiany, G. R.; S. A. Mirhosseini. & H. Navidinia. (2010). Foreign Language Education Policies in Iran: Pivotal Macro Considerations. Journal of English Language Teaching and Learning. Vol. 53. No. 222.
39. Kloss, H. (1998). The American Bilingual Tradition. Center for Applied Linguistics. 
40. Mahboob, A. & N. Tilakaratna. (2012). A Principle-based Approach for English Language Teaching Policies and Practices. TESOL International Association. Online at: http://www.tesol.org/docs/pdf/a-principles-based-approach-for-english-language-teaching-policies-and-practices-. pdf?sfvrsn=0 (accessed December 4, 2013). 
41. McCarty, T. L. (2011). Ethnography and Language Policy. London: Routledge. 
42. Modarresi, Y. (1990). Language Problems and Language Planning in Iran. New Language Planning Newsletter. Vol. 5. No. 1. 
43. Ricento, T. (2000). Ideology, Politics and Language Policies: Focus on English. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company. 
44. Ricento, T. (2005). An Introduction to Language Policy: Theory and Method. Malden: Blackwell Publishing. 
45. Rubin, J.; B. H. Jernudd; J. Gupta; J. A. Fishman & C. Ferguson. (1977). Language Planning Processes. The Hague: Mouton. 
46. Ruiz, R. (1984). Orientations in Language Planning. NABE Journal. Vol. 8. No. 2.
47. Sadeghi, A. A. (2001). Language Planning in Iran: A historical review. International Journal of Sociology of Language. No. 148.
48. Schiffman, H. E. (1996). Linguistic Culture and Language Policy. London and New York: Routledge. 
49. Shohamy, E. (2006). Language Policy: Hidden Agendas and New Approaches. London: Routledge. 
50. Skutnubb-Kangas, T. (2000). Linguistic Genocide in Education or Worldwide Diversity and Human Rights?. Mahwah. NJ: Lawrence Erlbaum. 
51. Skuttnab-Kangas, T. (2008). Linguistic Genocide in Education - or Worldwide Diversity and Human Rights. Delhi: Orient Blackswan. 
53. Spolsky, B. (2004). Language Policy. Cambridge: Cambridge University Press. 
52. Spolsky, B. & E. Shohamy. (2000). Language Practice, Language Ideology and Language Policy. In R. D. Lambert & E. Shohamy (Eds.). Language Policy and Pedagogy, Essays in Honor of Ronald Walton. Amesterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. 
54. Tollefson, J. W. (1991). Planning Language, Planning Inequality: language Policy in the Community. London: Longman. 
55. Wiley, T. G. (2002). Accessing Language Rights in Education: A Brief History of the U. S. Context. In J. Tollefson (Ed.). Policies in Education: Critical Reading. Lawrence Erlbaum.
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
دوره 13، شماره 49
خرداد 1399
صفحه 7-35

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار