نولیبرالیسم و خیزش «پاسخگویی» در دانشگاه؛ تأملی بر تلقی دانشگاه به‌عنوان نهاد «شبه بازار»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی انتقادی سیستم پاسخ‌گویی و تلقی دانشگاه به‌عنوان نهاد شبه ‌بازار در نظام نولیبرالیسم است. این پژوهش در زمره سنت پژوهش کیفی و از نوع مطالعات فرهنگی است و در آن از روش انتقادی (کشف تناقض، عوامل پنهان، نقد ایدئولوژی و رهایی‌بخشی) بهره گرفته شده است. بازاری‌سازی، «مدیریت نوین عمومی» و حاکمیت سیستم پاسخگویی در دانشگاه‌ها بخشی از سیاست‌های محافظه‌کارانه نولیبرالیسم است که هدف نهایی آن پرورش هویتی موافق نظام نولیبرال و مشروعیت بخشی به روابط نابرابر قدرت است. این طرح در بطن خود تناقض‌های زیادی دارد و گرچه در ظاهر، شعار سیاست عدم مداخله و انتخاب آزاد را سر می‌دهد، ولی نتیجه آن، افزایش دخالت دولت در دانشگاه‌ها و کاهش استقلال دانشگاه از طریق نوعی جدید از حاکمیت مبتنی بر دخالت غیرمستقیم است. افزایش رقابت، خصوصی‌سازی، استانداردسازی، ارزیابی عینی نتایج و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها براساس تولیدات عینی از ابزار‌های مهم برای این نوع دخالت است. تلقی دانشجو به‌عنوان مصرف‌کننده، باعث تضعیف تربیت شهروندی مبتنی بر مشارکت برابر و انتقاد می‌شود و در عوض، افرادی منفعل با دغدغه سرمایه‌ای و کالایی کردن زمان و وجود پرورش می‌دهد. برای رهایی‌بخشی آموزش عالی از فرآیند بازاری‌سازی، باید دانشگاه‌ها را به‌عنوان نهاد‌های دموکراتیک و آکادمیک احیا کرد و رسالت آن در برابر دغدغه عدالت اجتماعی و مسائل بشری مانند فقر و نابرابری را ترویج نمود.

کلیدواژه‌ها


دوره 12، شماره 47
مقالات این شماره در موضوع «فلسفه آموزش عالی» با همکاری پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فنّاوری دانشگاه شهید بهشتی تهیه شده است.
آذر 1398
صفحه 127-149