رهیافتی پدیدارشناسانه در واکاوی موانع خلق دانش در علوم انسانی بر پایه ادراک و تجربه زیسته نخبگان و فرهیختگان دانشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد تحقیقات آموزشی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

چکیده

کیفیت و کمیّت خلق دانش در هر جامعه‌ای، بستر تحول بنیادین و توسعه پایدار و متوازن را قوام می‌بخشد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل ادراک نخبگان و فرهیختگان دانشگاهی از موانع خلق دانش در حوزه علوم انسانی انجام شده است. بدین‌منظور با بهره‌گیری از ظرفیت شگرف روش‌های کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی به شناسایی و بازنمایی عمق پدیده مورد بررسی پرداخته شد. داده‌ها با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند از نوع زنجیره‌ای و مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته با 27 نفر از نخبگان و استادان دانشگاه تهران گردآوری شد و بر پایه راهبرد هفت‌مرحله‌ای کُلایزی تحلیل گردید؛ تحلیل داده‌ها به شناسایی 7 مضمون اصلی شامل «موانع فرهنگی و اجتماعی»، «موانع اقتصادی»، «موانع ارتباطی»، «موانع فردی»، «موانع مرتبط با امکانات» و «موانع مرتبط با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی» منتهی گردید. استیلای رویکرد کمّی‌گرا در تصمیم‌گیری‌های آموزشی و پژوهشی، زمینه شکل‌گیری گفتمان خلق دانش بومی و حرکت در راستای تحقق مرجعیت علمی را با چالش‌هایی جدی همراه ساخته‌است. ضرورت دارد ضمن حرکت در راستای نهادینه‌سازی گفتمان تحول، جایگزینی رویه‌های خلق دانش و ارزش‌آفرینی بجای تمرکز و تأکید افراطی بر تولید و تعدد مقاله‌ها و بازاندیشی و بازنگری در سیاست‌ها و به‌تبع آن، تدوین برنامه‌ جامع اقدام، در دستور کار قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Phenomenological Approach to the Study of Obstacles of Creation of Knowledge in Humanities Based on the Perception and Lived Experience of the University Elites and Scholars

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ghorbankhani 1
  • Keyvan Salehi 2
1 M.A (Educational Research), Faculty of Psychology and Educational Science, University of Tehran
2 Assistant Professor, Faculty of Psychology and Educational Science, University of Tehran
چکیده [English]

The quantity and quality of creation of knowledge prepares the grounds for a fundamental change and sustainable and balanced development in every society. The present paper aims to analyze the perception of the university elites and scholars about the obstacles in the way of creation of knowledge in humanities. To this end, by employing the capacity of qualitative methods and phenomenological approach, the subject under study has been identified and its depth represented. The data was collected through targeted sampling (chain-referral method) and semi-structured in-depth interview with 27 elites and professors of the University of Tehran and analyzed based on Colaizzi seven-step method. The analysis of the data culminated in the identification of seven main themes: The cultural and social obstacles; economic obstacles; communication obstacles; individual obstacles; obstacles related to facilities; and, obstacles related to policymaking and planning. The domination of the advocates of quantitative approach over the educational and research decision-making processes has created serious challenges in the way of the formation of the discourse of creation of local or indigenous knowledge and moving towards the realization of scientific authority. While moving towards the institutionalization of the discourse of transformation, it is pertinent to put the following measures on the agenda: Replacing centralization and extreme emphasis on the production and number of research articles with the trends of creation of knowledge and value; revising and readdressing the policies; and consequently preparing a comprehensive action plan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creation of Knowledge
  • Obstacles
  • University Elites and Scholars
  • Transformation in Humanities
  • Scientific Authority
1. اخوی‌راد، بتول. (1388). بررسی شیوه‌های بومی‌سازی علوم انسانی و تأثیر آن بر آموزش عالی. مهندسی فرهنگی. 4(35).
2. اکبری، مرتضی و فاطمه‌السادات غفوریان. (1393). تحلیل داده‌های کیفی  با استفاده از نرم‌افزار اطلس تی.آی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3. ایمان، محمد‌تقی و احمد کلاته‌ساداتی. (1391). آسیب‌شناسی روش توسعه علوم‌انسانی در ایران. راهبرد فرهنگ. 5(19). 
4. بازرگان، عباس. (1394). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و رویکرد‌های متداول در علوم آمیخته، رفتاری. تهران: نشر دیدار.
5. حسین‌پور، محمد. (1390). بررسی عوامل بازدارنده فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت علمی رشته‌های علوم انسانی، یافته‌های نو در روان‌شناسی. 6(19).
6. خامنه‌ای، سیدعلی. (1395). بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی‌ در دیدار با اساتید، محققان و پژوهشگران دانشگاه‌ها. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. 
7. دانایی‌فرد، حسن. (1388). تحلیلی بر موانع تولید دانش در علوم انسانی: رهنمودهایی برای ارتقاء کیفیت ظرفیت سیاست ملی علم ایران. سیاست علم و فنّاوری. 2 (1).
8. شریف، بهرام و سیدمحمود شب‌گو منصف. (1390). مهندسی مجدد نگرش در نظام آموزش‌عالی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 1(2). 
9. صالحی، کیوان؛ عباس بازرگان؛ ناهید صادقی و محسن شکوهی‌یکتا. (1394). بازنمایی ادراکات و تجارب زیسته معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی. فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی. 5(9). 
10. عربی، حسین. (1394). سیاست‌های کلی نظام. تهران: کمیسیون نظارت دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام.
11. قاسمی، مجید و کیوان صالحی. (1396). بازنمایی موانع و چالش‌های رشد و بالندگی اعضای هیئت علمی جدیدالاستخدام: مطالعه‌ای به روش پدیدارشناسی. فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی. 4(13). 
12. قاسمپور دهاقانی، علی؛ جواد لیاقت‌دار و ابراهیم جعفری. (1390). تحلیلی بر بومی‌سازی و بین‌المللی‌شدن برنامه درسی دانشگاه‌ها در عصر جهانی شدن. تحقیقات فرهنگی. 4(4).
13. کاظمی، عبدالحسین. (1387). مشکلات سنجش تولیدات علمی‌کشور. تحقیقات نظام سلامت. 5(2).
14. لطف‌آبادی، حسین؛ وحیده نوروزی و نرگس حسینی. (1386). بررسی آموزش روش‌شناسی پژوهش در روان‌شناسی و علوم تربیتی در ایران. فصلنامه علمی ـ پژوهشی نوآوری‌های آموزشی. 6(21).
15. محمد‌زاده، زینب و کیوان صالحی. (1394). آسیب‌شناسی نشاط و پویایی علمی در مراکز علمی و دانشگاهی، مطالعه‌ای با رویکرد پدیدار‌شناسی. فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان. 3(11).
16. محمد‌زاده، زینب و کیوان صالحی. (1395). تبیین پدیده نشاط و پویایی علمی در مراکز علمی‌از منظر نخبگان دانشگاهی. فصلنامه راهبرد. 25(79). 
17. میرزابابایی، نیره. (1389). علوم انسانی و جایگاه آن از دیدگاه مقام معظم رهبری. بصیرت و تربیت اسلامی. 16(7). 
18. نوری، هادی. (1393). بررسی موانع تولید علوم انسانی بومی در رشته‌های علوم تربیتی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم‌تربیتی دانشگاه شیراز. 
19. Denzin, N. K. & Y. S. Lincoln. (2011). The SAGE Handbook of Qualitative Research, London: Sage Publications.
20. Guba, E. G. & Y. S. Lincoln. (2005). Paradigmatic Controversies, Contradictions, and Emerging Confluences. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.). Handbook of Qualitative Research. (3rd Ed., Pp. 191–215). Thousand Oaks, CA: Sage.
21. Maxwell, J. (2005). Qualitative Research Design: An Interactive Approache. Second Edition, London: Sage Publications.
22. Neuman, L. (2007). Basics of Social Research: Qualitative and Quantitative Approaches. Second Edition. Allyn & Bacon.
23. Ritchie, J. & J. Lewis. (2003). Qualitative Research Practice: A Guide for Social Science Students and Researchers. London: Sage Publication.
24. Salehi, K. & N. Golafshani. (2010). Using Mixed Methods in Research Studies: An Opportunity With Its Challenges. International Journal of Multiple Research Approaches. No. 4.