فلسفه اجتماعی در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

فلسفه اجتماعی، بینش‌ هستی‌شناسانه و چیستی‌شناسانه و نظریه‌پردازی‌های فلسفی درباره جوامع و چگونگی نظام‌بخشی به زندگی اجتماعی است؛ به‌گونه‌ای که فیلسوف اجتماعی، با پی‌ریزی شالوده‌های حقیقی و تأملات فلسفی پیرامون جامعه و اجتماع، به‌نوعی تعقل و فهم اجتماعی دقیق برسد. در این مقاله کوشش شده تا چشم‌اندازی از یک فلسفه اجتماعی بازتولید شده از قرآن، که مسائلی از قبیل نوع ترکیب جامعه، بررسی و اصالت هویت جامعه، منشأ پدیداری آن و فلسفه تقسیم‌بندی جوامع را در بر می‌‌گیرد، بازنمایی شود. چرا که اینها از مباحث جدی در فلسفه اجتماعی است و تعیین‌کننده بسیاری از مباحث دیگر اجتماعی و تبیین‌کننده کل نظام هستی است؛ نظامی که در آن، هم‌کنشیِ میان تمام ابعاد زندگی به‌ویژه ساحت‌های فردی و ساختاری، در فرایندی غایت‌گرایانه وجود دارد و هسته اصلی آن را منطق توحیدی، معنویت، فطرت و عقلانیت وحیانی شکل می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

. Social Philosophy in the Quran

نویسنده [English]

  • Seyed Hosein Fakhrezare
Assistant Professor, Research Institute of Culture and Islamic Thought
چکیده [English]

Social philosophy is an ontological and essencological insight, and philosophical theorization about the societies and the way of organizing social life in a manner that a social philosopher, through establishing true foundations and philosophical reflections about the society and community, attains a kind of social understanding and reasoning. Attempts have been made in this article to represent a perspective of a social philosophy reproduced from the Quran that encompasses issues such as the type of combination of society, study and originality of the society’s identity, the source of its emergence and the philosophy of classification of societies. In fact, the said issues are among the serious problems in social philosophy that determine many other social issues and explain the entire system of universe, in which there is interaction among all aspects of life, particularly the individual and structural spheres, in a teleological process, whose main core is shaped by the logic of monotheism, spirituality, primordial nature, and revelational rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Society
  • Community
  • Social Philosophy
  • Combination of Society
  • Source of Society
1. ارسطو. (1371). سیاست. حمید عنایت. چاپ سوم. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. 
1. ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (1375). مقدمه ابن‌خلدون. محمد پروین گنابادی. چاپ هشتم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 
2. ابن‌سینا. (1376). الالهیات. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: دفترتبلیغات اسلامی.
3. آرون، ریمون. (1372). مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. باقر پرهام. تهران: سهامی. 
4. آزاد ارمکی، تقی. (1386) تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، از آغاز تا دوره معاصر. تهران: انتشارات علم.
5. باتامور، تی. بی. (1357). جامعه‌شناسی. حسن منصور وحسن حسینی. تهران: انتشارات سهامی. 
6. بانک، ماریو. (1378). فردگرایی. عزیزالله بختیاری. مجله معرفت. شماره 46. 
7. برزگر کلیمشی، ولی‌الله. (1372). جامعه از دیدگاه نهج‌البلاغه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. 
8. برن، آگ و نیم کوف. (1380). زمینه جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات نگاه.
9. بلاستر، آنتونی آر. (1368). لیبرالیسم غرب، ظهور و سقوط. عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: نشر مرکز. 
10. بیرو، آلن. (1380). فرهنگ علوم اجتماعی. باقر ساروخانی. تهران: انتشارات کیهان. 
11. پارکین، فرانک. (1384). ماکس وبر. شهناز مسمی‌پرست. چاپ اول. تهران: نشر ققنوس. 
12. تری‌یاندیس. هری. س. (1378). فرهنگ و رفتار اجتماعی. نصرت فتی. تهران: نشر رسانش. 
13. جمعی از نویسندگان. (1373). درآمدی بر جامعه‌شناسی اسلامی؛ تاریخچه جامعه‌شناسی. قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت. 
14. جوادی‌آملی، عبدالله. (1389). جامعه در قرآن. قم: مرکز نشر اسرا. 
15. حکیم، سید محمدباقر. (1387). جامعه انسانی از دیدگاه قرآن کریم. موسی دانش. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. 
16. حکیم‌، سید منذر. (2008). النظریه الاجتماعیه الاسلامیه. بیروت: مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلامی. 
17. دورکیم، امیل. (1383). قواعد روش جامعه‌شناسی. علی‌محمد کاردان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 
18. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. (1378). مفردات الفاظ القرآن الکریم. به کوشش صفوان عدنان داودی. قم: انتشارات ذوی القربی.
19. رجبی، محمود و جمعی از نویسندگان. (1378). تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام. قم: انتشارات سمت. 
20. رشید رضا، محمد. (1414 هـ .ق). تفسیر المنار. بیروت: دارالمعرفه. 
21. رفیع‌پور، فرامرز. (1378). آناتومی جامعه. شرکت سهامی انتشار. 
22. ریتزر، جورج. (1382). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. 
23. ساروخانی، باقر. (1375). دائره‌المعارف علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان. 
24. سماور، لاری .ا؛ ریجارد. ای. پورتر و لیزا. ا. استفانی. (1379). ارتباط بین فرهنگ‌ها. غلامرضا اعوانی و اکبر میرحسنی. چاپ اوّل. تهران: انتشارات باز.
25. شارقی تفتی، آفاق. (1389). مبانی جامعه‌شناسی. یزد: انتشارات نیکوروش.
26. شکوری، ابوالفضل. (1384). فلسفه سیاسی ابن‌سینا. قم: نشر عقل سرخ. 
27. شهرستانی، عبدالکریم، (1363). ملل و نحل. محمد خالق دادهاشمی. مقدمه سیدمحمدرضا جلالی نائینی. تهران: انتشارات اقبال.
28. صدر، سید محمدباقر. (1369). سنت‌های اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن. حسین منوچهری. تهران: نشر فرهنگی رجاء. 
29. صدر، سید محمدباقر. (1398 هـ .ق). اقتصادنا. بیروت: دارالکتاب‌اللبنانی. 
30. صدر، سید محمدباقر. (1400 هـ .ق). المدرسه القرآنیة. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. 
31. صلیبا، جمیل. (1370). واژه نامه فلسفه وعلوم اجتماعی. ترجمه کاظم برگ نیسی-صادق سجادی. تهران: شرکت سهامی انتشار. 
32. طباطبایی، سید محمدحسین. (1417 هـ .ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: نشر مؤسسه النشر الاسلامی. 
33. طباطبایی، سید محمدحسین. (بی‌تا). اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: دفتر انتشارات اسلامی. 
34. طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1406 هـ .ق). مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن. بیروت: نشر دارالمعرفه.
35. طریحی، فخرالدین بن‌محمد. (1375). مجمع البحرین. تهران: نشر مرتضوی.
36. طوسی، خواجه نصیرالدین. (1360). اخلاق ناصری. تهران: انتشارات خوارزمی. 
37. طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد قصیرعاملی. بیروت: داراحیاء‌التراث‌العربی. بی‌تا.
38. عضدانلو، حمید. (1386). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. تهران: نشر نی. 
39. فارابی، ابو نصر. (1996). کتاب آراء اهل‌المدینه الفاضله. بیروت: دارالمشرق. 
40. فروند، ژولین. (1383). جامعه‌شناسی ماکس وبر. عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: نشر توتیا. 
41. کاپلستون، فردریک. (1362). تاریخ فلسفه. سیدجلال‌الدین مجتبوی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. 
42. کوزر، لوئیس ای‌. و برنارد روزنبرگ‌. (1378). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی. 
43. کینگ، ساموئل. (1355). جامعه‌شناسی. مشفق همدانی. ربیع. تهران: نشر سیمرغ. 
44. گورویچ، ژرژ و دیگران. (1376). مسائل روان‌شناسی جمعی و روان‌شناسی اجتماعی. علی‌محمد کاردان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
45. گولد، جولیوس و ویلیام ل. کولب. (1376). فرهنگ علوم اجتماعی. گروه مترجمان. تهران: نشر مازیار. 
46. مصباح‌یزدی، محمدتقی. (1388). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
47. مطهری، مرتضی. (1377). مجموعه‌ آثار. تهران: انتشارات صدرا. 
48. مطهری، مرتضی. (1384). جامعه و تاریخ. تهران: انتشارات صدرا. 
49. مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب‌الاسلامیه. 
50. نراقی، احسان. (1388). علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن. چاپ پنجم. تهران: انتشارات فرزان.
51. نصری، عبدالله. (1385). مبانی انسان‌شناسی در قرآن. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر. 
52. وبر، ماکس. (1367). مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. احمد صدارتی. تهران: نشر مرکز.