رقابت و نظم اجتماعی؛ نقد جامعه‌‏شناسی گسسته‌‏گرا بر مبنای یافته‏‌های «انسان‌‏شناسی یاریگری»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

پرسش از نظم اجتماعی و چگونگی ماندگاری جوامع همواره در محور مباحث جامعه‌شناسی قرار داشته است. تأملات نظری، تجارب عینی و اتخاذ سیاست‏‌های اجتماعی، پیوسته بر عمق درک چیستی و چگونگی نظم اجتماعی افزوده است. بر این اساس، پرسش اصلی در مقاله حاضر عبارت است از اینکه در پاسخگویی به مسئله نظم اجتماعی کدام یک از انواع کنش متقابل (گسسته یا پیوسته) غلبه داشته است؟
بازخوانی کلاسیک‏ها از یک طرف و دقت در میزان قوت و گستره جریان‏‌های بازگشت به تعاون، تعاونی و انجمن‏گرایی از طرف دیگر، ضمن آنکه نشان‏ داد تلاش‏‌های فراوانی در دوره مدرن برای پاسخگویی به نیازِ همبستگی اجتماعی و نظم اجتماعی پایدار و پویا انجام شده است، اما این واقعیت را نیز آشکار ساخت که همواره کنشِ متقابلِ گسسته بر کنشِ متقابلِ پیوسته (یاریگری) ترجیح داده شده و بلکه جایگزین آن گردیده است. از این‌رو، می‌توان گفت که پاسخ‏ها به پرسش نظم اجتماعی، علی‌رغم تنوع‏شان بر محور کنشِ متقابلِ گسسته استوار گردیده‏اند. به‌نظر می‏رسد تقدم تاریخی و اجتناب‏ناپذیر تغییرشناسی بر شناخت نظم و ماهیت ایدئولوژی‏‌های مؤثر در جامعه‌شناسی، سهم به‏سزایی در پیدایی این وضعیت داشته‏اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.Competition and Social Order A Critique of Discrete Sociology Based on the Findings of Anthropology of Helping

نویسنده [English]

  • Mahmoud Maham
Faculty Member of the Research Institute of Culture and Islamic Thought
چکیده [English]

.
The question of social discipline and durability of societies have always been among central discussions of sociology. Theoretical reflections, objective experiences, and adoption of social policies have continually added to the depth of understanding and nature of social discipline. Hence, the main question of the present article is as follows: In answering the problem of social order which of the interactions (discrete or connected) have been dominant? The classic rereading, on the one hand, and precision in the level of strength and expanse of the returning trends to cooperation, cooperatives and communitarianism, on the other, while demonstrating that ample efforts have been made in the modern era for responding to the need of sustainable dynamic social solidarity and social order, but, at the same time reveal the fact that the discrete mutual action has always been preferred to connected interaction, or, rather, has replaced it. Therefore, it is not irrelevant to say that the answers to the question of social order, despite their diversity, are based on the axis of discrete interaction. It seems that the inevitable historical priority of change recognizing over the knowledge of the order and nature of ideologies affecting sociology have played an important role in the emergence of this situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Order
  • Anthropology of Helping
  • Discrete Interaction
  • Connected Interaction
  • Competition
1. آبرکرامبی، نیکلاس؛ استفن هیل، برایان. اس. ترنر. (1367). فرهنگ جامعه‌شناسی. حسن پویان. تهران: انتشارات چاپخش.
2. آسابرگر، آرتور. (1379). نقد فرهنگی. حمیرا مشیرزاده. تهران: باز.
3. آزاد ارمکی، تقی. (1381). نظریه‏‌های جامعه‏شناسی. تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
4. احمدی، حمید و آرش بیدالله‌خانی. (1392). پساتوسعه‌گرایی و بازنمایی‌های انتقادی از گفتمان‌های توسعه؛ رویکردی مردمی. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران. سال پنجم. تابستان. شماره 3.
5. ازکیا، مصطفی؛ عادل زارع و علی ایمانی. (1387). رهیافت‌ها و روش‌های تحقیق کیفی در توسعه روستایی. تهران: نشر نی.
6. اسلاتر، ریچارد. ای. (1386). دانش واژه آینده‌پژوهی. عبدالمجید کرامت‌زاده و محمدرضا فرزاد و امیر ناظمی. تهران: مرکز آینده‌پژوهی علوم و فنّاوری دفاعی. مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
7. اشمن، آدریان و روبرت کانوی. (1384). مقدمه‌ای بر آموزش و پرورش شناختی (نظریه و کاربرد). کمال خرازی. تهران: سنا.
8. اصلانی، ابراهیم. (1387). مدرسه بدون رقابت. تهران: نشر دوران.
9. الیاس، نوربرت. (1373). مسائل التزام و عدم التزام. جامعه‏شناسی مدرن (جلد اول). به اهتمام پیتر ورسلی. حسن پویان. تهران: چاپخش.
10. امیراحمدی، هوشنگ. (1387). به‌سوی نظریه سرمایه مجتمع زیستی. هویت شهر. دوره 2. زمستان. شماره 3.
11. بورون، آتیلیو. (1381). نظریه‏ای اجتماعی برای قرن بیست و یکم. فرهنگ ارشاد. مجله جامعه‏شناسی ایران، دوره چهارم. شماره 3.
12. بوردیو، پیر. (1388). درسی درباره درس. ناصر فکوهی. تهران: نشر نی.
13. بیوکنن، جیمز و گوردُن تالوک. (1394). محاسبه رضایت (مبانی منطقی دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی). غلامرضا آزاد (ارمکی) و امیر آزاد (ارمکی). تهران: نشر نی.
14. پِرَسَد، کریشنا سی؛ پاوُل ون هافوگن؛ دیوید جی. ملدر و بارت اس چولدتز. (1389). شرایط سازمانی  و نهادی لازم برای یک مدیریت مشارکتی آبیاری پایدار (موانع و فرصت‌ها). نادر حیدری. تجارب جهانی در خصوص مدیریت مشارکتی آبیاری و انتقال مدیریت آبیاری. گزیده مقالات دهمین سمینار بین‌المللی مدیریت مشارکتی آبیاری. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. پائیز.
15. پستیو، ژوزف. (1377). خشونت، درماندگی و فردگرایی. (گزیده و نوشته و ترجمه). عزت‏الله فولادوند. خرد در سیاست. تهران: طرح نو.
16. پیوزی، مایکل. (1379). یورگن هابرماس. احمد تدین. تهران: انتشارات هرمس.
17. ترنر، جاناتان. (1372). ساخت نظریه جامعه‏شناسی. عبدالعلی لهسایی‏زاده. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
18. تعاونی‏ها و توسعه اجتماعی: گزارش دبیرکل سازمان ملل به شصت و چهارمین نشست مجمع عمومی 13 جولای 2009. (1388).‌ مبحث توسعه اجتماعی. مرجانه سلطانی. وزارت تعاون. معاونت تحقیقات آموزش و ترویج. تهران: انتشارات ونوس.
19. تیلور، پیتر. (1390). راهنمای برنامه‌ریزی درسی مشارکتی. محرم آقازاده و رضا نوروززاده. تهران: آییژ.
20. جانسون، لزلی. (1378). منتقدان فرهنگ (از ماتیو آرنولد تا ریموند ویلیامز). ضیاء موحد. تهران: طرح نو.
21. جوادی، رامین و بهناز عمومی. (1387). استراتژی مناقشه در نظریه بازی‌ها. فرهنگ و اندیشه ریاضی. بهار. شماره 40.
22. جهانبگلو، رامین. (1378). کلاوزویتس و نظریه جنگ. تهران: انتشارات هرمس.
23. چامالا، شانکاریا و پیتر مورتیس. (1383). مشارکت برای نجات زمین (فرایندهای همکاری گروهی). سیداحمد خاتون‌آبادی و غلامرضا نادری. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
24. چلبی، مسعود. (1372). وفاق اجتماعی. نامه علوم اجتماعی. جلد دوم. بهار. شماره سوم. دانشگاه تهران.
25. چلبی، مسعود. (1375). ‌جامعه‏شناسی نظم. تهران: نشر نی.
26. خلیل، طارق. (1390). مدیریت تکنولوژی: رمز موفقیت در رقابت و خلق ثروت. سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی. چاپ پنجم. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
27. دایره‏المعارف دموکراسی؛ «انجمن‌ها». (1387). جلد اول: آ ت. زیر نظر: مارتین لیپست. فارسی به سرپرستی: کامران فانی و نورالله مرادی. تهران: کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه.
28. دورتیه، ژان فرانسوا. (1384). علوم انسانی (گستره شناخت‌ها). مرتضی کُتبی؛ جلال‌الدین رفیع‌فر و ناصر فکوهی. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
29. دریسکل، دیوید. (1387). ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان: راهنمایی برای مشارکت و پژوهش مشارکتی. مهرنوش توکلی و نوید سعیدی رضوانی. تهران: دیبایه.
30. دعایی، حبیب؛ علی فتحی و علی شیخیان. (1385)، بازاریابی سبز راهی به‌سوی رقابت پایدار. ماهنامه تدبیر. شماره 173.
31. دورکیم، امیل. (1369). درباره تقسیم کار اجتماعی. باقر پرهام. انتشارات کتابسرای بابل. 
32. دوز، روبرت و مارتین لیپست. (1373). جامعه‏شناسی سیاسی. محمدحسین فرجاد. تهران: طوس.
33. ذکایی، محمدسعید. (1376). دیگر خواهی و جامعه‌شناسی: نقد و بررسی نظریات موجود. فصلنامه فرهنگ (ویژه علوم اجتماعی). تابستان و پاییز. شماره‌های دوم و سوم.
34. رضاییان، علی. (1389). تیم‌سازی پیشرفته در قرن بیست و یکم (مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته). چاپ دوم. تهران: سمت.
35. رحمان‌سرشت، حسین. (1383). مدیریت راهبردی (استراتژیک) در اندیشه نظریه‌پردازان. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
36. روشه، گی‌. (1370الف). تغییرات اجتماعی. منصور وثوقی. تهران: نشر نی.
37. روشه، گی‌. (1370ب). کنش‌ اجتماعی. هما زنجانی‌زاده. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
38. رهنورد، فرج‌الله. (1385). دیدمان مشارکت. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
39. ریتزر، جرج. (1389). مبانی نظریه جامعه‏شناختی معاصر و ریشه‏‌های کلاسیک آن. شهناز مسمی‏پرست. تهران: نشر ثالث.
40. ساردوئی‌نسب، محمد. (1388). نگرشی به مبانی نظری حقوق تعاون در ایران (به‌مناسبت اعلام سال 2012 به‌عنوان «سال تعاونی‌ها» از سوی سازمان ملل). حقوق خصوصی. سال ششم. پائیز و زمستان. شماره پانزدهم.
41. سیف، احمد. (1384). گونه‏‌های رقابت در بازار و نقش آن در سودآوری بنگاه. ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی. خرداد و تیرماه. شماره نهم و دهم.
42. شارون، جوئل. (1379). ده پرسش از دیدگاه جامعه‏شناسی. منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
43. فرهادی، مرتضی. (1388). انسان‏شناسی یاریگری. تهران: نشر ثالث.
44. فریزبی، دیوید و درک سه‏یر. (1374). جامعه. شهین احمدی و احمد تدین. تهران: نشر آران.
45. فیتز، پتریک تونی. (1381). نظریه رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟). هرمز همایون‏پور. تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
46. قربانی، مهدی؛ حسین آذرنیوند؛ علی‌اکبر مهرابی؛ سوسن باستانی؛ محمد جعفری و هوشنگ نایبی. (1391). تحلیل شبکه اجتماعی: رویکردی نوین در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مدیریت مشارکتی منابع طبیعی.  نشریه مرتع و آبخیزداری. مجله منابع طبیعی ایران. دوره 65. زمستان. شماره 4.
47. کرایب، یان. (1382). نظریه‏‌های اجتماعی کلاسیک. شهناز مسمی‌پرست. تهران: آگاه.
48. کرایب، یان. (1388). نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس. عباس مخبر. تهران: آگاه.
49. کلمن، جیمز. (1390). بنیادهای نظریه اجتماعی. منوچهر صبوری. چاپ سوم. تهران: نشر نی،1390.
50. کوزر، لوئیس و برنارد روزنبرگ. (1378). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
51. کوزر، لوئیس. (1368). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. محسن ثلاثی. تهران: علمی.
52. کوش، دنی. (1381). مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی. فریدون وحیدا. تهران: انتشارات سروش.
53. کهیل، مایکل. (1392). محیط زیست و سیاست اجتماعی. حسین حاتمی‌نژاد و سهراب امیریان. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
54. کیم، دبلیو چان و رنه مابورنیا. (1388). استراتژی اقیانوس آبی. علیرضا پورممتاز. چاپ دوم. تهران: آسیا.
55. گارتون، آلیسون اف. (1386). کاوش در رشد شناختی: کودک همچون حل‌کننده مسئله. سیدکمال خرازی. تهران: جهاد دانشگاهی و پژوهشکده علوم شناختی.
56. گرب، ادوارد. (1373). نابرابری اجتماعی: دیدگاه‏‌های نظریه‏پردازان کلاسیک و معاصر. محمد سیاهپوش و احمدرضا غروی‏زاد. تهران: نشر معاصر.
57. گرینسکی، استیو. (1384). یادگیری مشارکتی در تربیت بدنی. سیدمحمدکاظم واعظ موسوی و محمود مرشدی. تهران: سمت با مشارکت وزارت آموزش و پرورش.
58. گلابچی، محمود و امیر فرجی. (1392). نظریه‌های نوین در مدیریت پروژه: نظریه آشوب، نظریه سیستم‌ها، نظریه بازی، نظریه محدویت‌ها. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
59. گودیکانست، ویلیام بی. گ. (1383). پیوند تفاوت‏ها؛ راهنمای ارتباط کارآمد بین گروهی. علی کریمی (مَله) و مسعود هاشمی. تهران: مؤسسه مطالعات ملی، تمدن ایرانی.
60. گیدنز، آنتونی. (1384). مسائل محوری در نظریه اجتماعی (کنش، ساختار و تناقض در تحلیل اجتماعی). محمد رضایی. تهران: انتشارات سُعاد.
61. لازارسفلد، پل. (1376). بینش‌ها و گرایش‌های عمده در جامعه‌شناسی معاصر. غلامعباس توسلی. تهران: امیرکبیر. 
62. لوپریاتو، جوزف. (1373). ویلفردوپاره‏تو: دیدگاه زیست‏شناسی اجتماعی، نظام و انقلاب. آینده بنیانگذاران جامعه‏شناسی (مجموعه مقالات). غلامعباس توسلی. تهران: نشر قومس.
63. لیند بلوم، چارلز. (1388). نظام بازار. محمد مالجو. تهران: نشر نی.
64. مایکل، بوروی. (1386). درباره جامعه‏شناسی مردم‏مدار. مجله جامعه‏شناسی ایران. تلخیص نازنین شاهرکنی. دوره هشتم. بهار. شماره 1.
65. مک‌کارتی، ای. دی. (1388). معرفت به‌مثابه فرهنگ (جامعه‏شناسی معرفت جدید). کمال خالق‏پناه؛ وحید شالچی؛ سیدحسین نبوی و بهاره آروین. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
66. مور کِن، بلیک. (1389). مقدمه‌ای بر سیاست‌گذاری اجتماعی. علی‌اصغر سعیدی و سعید صادقی جقه. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
67. مولان، باب. (1380). نظریه جامعه‏شناسان درباره جامعه‏شناسی. یوسف نراقی. تهران: انتشارات اطلاعات.
68. مهام، محمود. (1389). تغییرات پارادایمی در تحلیل مسائل اجتماعی: از رقابت تا همکاری. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. سال دوم. زمستان. شماره 5.
69. میلز، سی‌رایت. (1381). نقدی بر جامعه‌شناسی آمریکایی (بینش جامعه‏‌شناختی). عبدالمعبود انصاری. تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.
70. نَش، کِیت. (1387). جامعه‏شناسی سیاسی معاصر (جهانی شدن، سیاست، قدرت). محمدتقی دل‌فروز. تهران: انتشارات کویر.
71. نورث، داگلاس‌سی. (1377). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. محمدرضا معینی. تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی ـ اجتماعی.
72. نویمان، فرانتس. (1370). بهیموت (ساختار و عملکرد ناسیونال سوسیالیسم). محمدجواد سوداگر. تهران: دنیای مادر.
73. واندنبرگ، فردریک. (1386). جامعه‏شناسی جورج زیمل. عبدالحسین نیک‏گهر. تهران: انتشارات توتیا.
74. وفائی‌نژاد، علیرضا؛ علی‌اصغر آل‌شیخ؛ محمدرضا ملک؛ روزبه شاد و مهدی نشاط. (1388). روشی نوین برای مدل‌سازی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های گروهی بشری در فضا ـ زمان. مهندسی عمران. سال چهل‌ویکم. تابستان. شماره 1.
75. وبلن، تورستین. (1386). نظریه طبقه تن‏آسا. فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
76. ورسلی، پیتر. (1378). نظم اجتماعی در نظریه‌های جامعه‌شناسی. سعید معیدفر. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشارات تبیان.
77. هاوکینز، دل؛ راجر بست و کنث کانی. (1385). رفتار مصرف‌کننده. احمد روستا و عطیه بطحایی. تهران: انتشارات سارگل.
78. هریس، نیل. (1387). برنامه‌ریزی مشارکتی از مبانی نظری تا اَشکال عملی. آینده برنامه‌ریزی: چشم‌اندازهایی نو در نظریه برنامه‌ریزی. عارف اقوامی مقدم. تهران: آذرخش: ارس یارانه.
79. هَندی، چارلز. (1380). روح تشنه (فراسوی سرمایه‏داری: در جستجوی معنا و مفهوم برتر برای دنیای نوین). عبدالرضا رضایی‏نژاد. تهران: مؤسسه نشر فرا.
80. هیرشمن، آلبرت. (1379). هوا‌های نفسانی و منافع (استدلال‏‌های سیاسی به طرفداری از سرمایه‏داری پیش از اوج‏گیری). محمد مالجو. تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
81. هیرشمن، آلبرت. (1385). دگردیسی مشغولیت‏ها (نفع شخصی و کنش همگانی). محمد مالجو. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
82. هیرشمن، آلبرت. (1391). پیش رفتن با جمع (تجربه اقتصاد توده‌ای در آمریکای لاتین). محمدرضا فرهادی‌پور. تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.
83. هینچکلیف، جان. سی. (1386). احیای اسطوره‌ها و ارزش‌های کهن برای هزاره نوین. ویراسته ریچارد. ای. اسلاتر. عقیل ملکی‌فر؛ احمد ابراهیمی و وحید وحیدی مطلق. اندیشکده صنعت و فنّاوری (آصف). تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی استراتژیک.