تکنولوژی: عقلانیت و نقدپذیری در برابر رویکرد موجه‌گرایانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفۀ علم و فنّاوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استاد فلسفه، کالج اسلامی لندن، استاد وابسته مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

3 دانشجوی دکتری فلسفه علم دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات

چکیده

هر رویکرد فلسفی و عقلانی مناسب به تکنولوژی باید بتواند موضع خود را نسبت به حد و حدود نقدپذیری روشن کند. به‌رغم اینکه حفظ آموزه نقدپذیری به نظر ساده می‌آید، بسیاری  از نظام‌های فلسفی با اتخاذ رویکردهای موجه‌گرا یا ذات‌گرا در معرفت‌شناسی زمینه فلسفی لازم برای نقدپذیری تمام‌عیار را نابود می‌کنند. توضیح می‌دهیم حفظ آموزه نقدپذیری تمام‌عیار با اتخاذ یک معرفت‌شناسی غیر موجه‌گرا و تفکیک قضایا از معیارها میسر است و عدم رعایت این آموزه‌ها به نتایج نامطلوبی می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Technology: Rationality and Taking Criticism Versus Justificationalist Approach

نویسندگان [English]

  • Alireza Mansouri 1
  • Ali Paya 2
  • Siddiqa Qayyumi 3
1 Associate Professor of Philosophy of Science and Technology, Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies
2 Professor of Philosophy, Islamic College of London, Associate Professor of the National Science Policy Research Center
3 Ph.D student of Philosophy of Science, Azad University, Science and Research Unit
چکیده [English]

Any technology-oriented philosophical and rational approach must be able to clarify its position regarding scope of taking criticism. Although it seems simple to maintain the doctrine of taking criticism, many philosophical systems have destroyed required philosophical grounds for full-fledged criticism-taking by adopting justification or essentialist approach in epistemology. It must be explained that preserving lesson of full-fledged criticism-taking will be possible through adopting a non-justificationalist epistemology and making distinction between hypotheses and criteria, neglecting of which will result in undesirable results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rationality
  • Critic rationality
  • Philosophy of Technology
  • Justificationalim
  • Criteria
  • Values

مراجع

1. پایا، علی. (1382). ابهام‌زدایی از منطق موقعیت. نامه علوم اجتماعی. دوره 1. شماره 21.
2. پایا، علی. (1396 الف). راه و رسم منزل‌ها. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. 
3. پایا، علی. (1396 ب). گره گشایی به شیوه فیلسوفان و مهندسان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
4. پایا، علی. (1398). درباره اصول عام عدالت و اخلاق: تحلیلی از منظر عقلانیت نقاد. حکیم پارسا: یادمان استاد حجه‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد احمدی. (طاب ثراه). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها. (سـمت). 
5. پرلمان، آی. (1349). سرگرمی‌های فیزیک. پرویز شهریاری. تهران: انتشارات امیرکبیر.
6. پوپر، کارل. (1364). جامعه باز و دشمنان آن. عزت‌الله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی. چاپ سوم.
7. دوسک، وال. (1392). درآمدی بر فلسفه تکنولوژی. مصطفی تقوی. مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
8. فیتزجرالد، اسکات. (1390). گتسبی بزرگ. کریم امامی. انتشارات نیلوفر.
9. کاپلستون، فردریک‌چارلز. (1387). تاریخ فلسفه: از ولف تا کانت. جلد 6. اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر. تهران، انتشارات سروش.
10. ورماس، پیتر؛ ویبو هاوکس؛ پیتر کروس؛ ایبوون‌دو پونل و مارتین فرنسن. (1390). رویکردی در فلسفه تکنولوژی: از مصنوعات تکنیکی تا سیستم‌های اجتماعی ـ تکنیکی. مصطفی تقوی و فرخ کاکائی. تهران: انتشارات کتاب آمه.
11. منصوری، علیرضا. (1394). عقلانیت در علم و تکنولوژی. ذهن. شماره 61.
12. Agassi, J. & I. Jarvie. (2008). A Critical Rationalist Aesthetics. Rodopi, Amsterdam - New York.
13. Agassi, J. (1994). Gadamer without Tears. Philosophy of the Social Sciences. No. 24.
14. Agassi, J. (1997). Thought, Action and Scientific Technology. International Journal of Technology and Design Education. No. 7.
15. Agassi, j. (2005). Technology Social and Philosophical Aspect. Dordrecht, Boston/Lancaster: D. Reidel.
16. Aristotle. (1984). Nicomachean Ethics. Trans. by D. Ross. New York: Oxford University Press.
17. Bartley, W. W. (1964). Rationality Versus the Theory of Rationality. in Mario Bunge (ed.). The Critical Approach to Science and Philosophy. London: Collier–Macmillan. New York: The Free Press of Glencoe.
18. Gadamer, H. G. (1989). Truth and Method. Revised Translation by Joel Weinsheimer & Donald. G. Marshal. New York: Seabury Press.
19. Meijers, W. M & M. De Vries. (2009). Technological Knowledge. in A Companion to the Philosophy of Technology. Olsen, Pedersen and Hendricks (Eds). Blackwell Publishing Ltd. p.70-74.
20. De Vries, M. (2005). Teaching about Technology. Springer.
21. Miller, D. (1994). Critical Rationalism: A Restatement and Defence. Chicago & Illinois Open Court Publishing.
22. Miller, D. (2006/2017). Out of Error. London: Routledge.
23. Moore, G. E. (1929). Principia Ethica. Cambridge: Cambridge University Press.
24. Muthu, D. & et.al. (2017). Production of Biogas from Wastes Blended with CowDung for Electricity generation-A Case Study. Earth and Environmental Science. No. 80. (IOP Conf. Ser: Earth Environ. Sci.80 012055) Available at: https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/80/1/012055/pdf
25. Niiniluouto, I. (2002). Critical Scientific Realism. Oxford University Press.
26. Nussbaum, M. (1978). Aristotle’s "De Motu Animalium".  Princeton, Princeton University Press.
27. Paya, A. (2018a). Justice and Ethics as Totipotent Emergent Properties: A Critical Rationalist Perspective. in the Proceedings of the Fourth International Conference on Shi‘i Studies, London: ICAS Press,.
28. Paya, A. (2018b). Islam, Modernity and a New Millennium: Themes from a Critical Rationalist Reading of Islam. London & New Yourk: Routledge.
29. Paya, A. (2019). Methods and Perspectives in Islamic Sciences. London: ICAS Press (forthcoming).
30. Popper, K. (2002). Open Society and Its Enemies. London: George Routledge & Sons. 
31. Popper, K. (1957). The Poverty of Historicism. London: Routledge & Kegan Paul.
32. Popper, K. (1962). Conjecture and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge. New York & London: Basic Books.
33. Popper, K. R. (1963). On the Sources of Knowledge and of Ignorance. In Conjectures and Refutations: the Growth of Scientific Knowledge. New York: Harper & Row.
34. Popper, K. R. (1972). Objective Knowledge: An Evolutionary Approach. Oxford: The Clarendon Press.
35. Radder, H. (2009a). Science and Technology: Positivism and Critique. In A Companion to the Philosophy of Technology. Olsen, Pedersen and Hendricks (Eds). Blackwell Publishing Ltd. 
36. Radder, H. (2009b). Science, Technology and the Science-Technology Relationship. in Philosophy of Technology and Engineering Sciences. Edited by Anthonie Meijers.
37. Ryle, G. (1949/2009). The Concept of Mind. London: Routledge (Originally Published by Hutchinson)
38. Sherman, N. (1989). The Fabric of Character; Aristotle’s Theory of Virtue. Oxford: Clarendon Press.
39. Stove, D. C. (1982). Popper and After: Four Modern Irrationalists, Pergamon.
40. Wittgenstein, L. (1953/2009). Philosophical Investigations. Translated & Edited by P. M. S. Hacker & J. Schulte. 4th Edition. London: Wiley-Blackwell.
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
دوره 14، شماره 54
شهریور 1400
صفحه 43-72

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار