به‌کارگیری مفهوم «دلیل هنجاری» برای شناخت شکل‌های موجه اثرگذاری ارزش‌ها بر فعالیت علمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فنّاوری دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در این مقاله می‌خواهیم نشان دهیم که تحلیل مفهوم «ارزش» با استفاده از مفهوم کلی‌ترِ «دلیل» تصویر روشن‌تر و جامع‌تری از رابطه علم و ارزش به ‌دست می‌دهد. به‌ طور خاص به ‌دنبال بررسی این مسئله هستیم که کدام شکل از اثرگذاری ارزش‌ها بر کار علمی موجه و کدام‌یک ناموجه است. دو پاسخ مشهور به این پرسش وجود دارد: یکی با اتکا به آموزه «آرمان علم غیرارزشی» و دیگری با توسل به تمایز میان نقش‌های مستقیم و غیرمستقیم ارزش‌ها. ابتدا این دو پاسخ و نقد‌های وارد به آنها را اجمالاً بیان می‌کنیم. سپس با معرفی مفهوم «دلیل» و تشریح برخی ویژگی‌های صوری و ساختاری این مفهوم و بیان رابطه «دلیل» و «ارزش»، چارچوبی مفهومی برای بررسی مسئله یادشده ارائه می‌کنیم. نشان می‌دهیم که تحلیل مفهوم «ارزش» بر حسب «دلیل» امکان ارائه پاسخی تازه به این پرسش را فراهم می‌کند که دخالت‌های موجه و ناموجه ارزش‌ها در کار علمی کدام‌اند و این پاسخ، چه برتری‌هایی نسبت به پاسخ‌های پیشین دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Using the Concept of ‘Normative Reason” for the Cognition of Justified Forms of Impacts of Values on Scientific Activity

نویسنده [English]

  • Meisam Mohammadamini
Assistant Professor, Institute for Science and Technology Studies, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Attempts have been made in this paper to demonstrate that the analysis of the concept of “value” through using the broader concept of “reason” gives a clearer and more comprehensive picture of the relationship between science and value. More specifically, the main objective of this paper is to find out which form of the impact of values on scientific endeavor is justified and which form is unjustified. There are two known answers to this question: One is based on the doctrine of “value-free science” and the other holds fast to the distinction between direct and indirect roles of values. In the first place, these two answers and their critiques are described briefly. In the next step, the concept of “reason” and some of its formal and structural features are described, and, by explaining the relationship between “reason” and “value”, a conceptual framework is proposed for the study of the mentioned problem. It will be demonstrated that the analysis of the concept of “value” based on “reason” provides a possibility for a new answer to the question regarding the justified and unjustified interventions of values in scientific endeavor and the superiorities of this answer to the previous answers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Normative Reason
  • Sensitive Approach to Judgment
  • Reality-Centered Identity
  • Epistemic Values
  • Non-Epistemic Values
  • Value-Free Science
  • Evolution in the Humanities

مراجع

1. Collins, H. & T. Pinch. (1993). The Golem: What You Should Know about Science. Cambridge: Cambridge University Press.
2. Douglas, H. (2009). Science, Policy, and the Value-Free Ideal. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
3. Elliot, K. C. (2011). Direct and Indirect Roles for Values in Science. Philosophy of Science. 78(2).
4. Lacey, H. (1999). Is Science Value-Free? Values and Scientific Understanding. New York: Routledge.
5. Lemos, R. M. (1991). Bearers of Value. Philosophy and Phenomenological Research. Vol. LI. No. 4.
6. Lemos, R. M. (1995). The Nature of Value: Axiological Investigations. Florida: University Press of Florida.
7. Longino, H. (2002). The Fate of Knowledge. Princeton. NJ: Princeton University Press.
8. Mitchell, S. (2004). The Prescribed and Proscribed Values in Science Policy. In P. Machamer & G. Wolters (Eds). Science, Values, and Objectivity. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
9. Nozick, R. (1981). Philosophical Explanations. Cambridge, MA: Harvard University Press.
10. Reiss, J. & J. Sprenger. (2014). Scientific Objectivity. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. (Fall 2014 Edition). Edward N. Zalta (Ed.)
11. Rooney, P. (1992). On Values in Science: Is the Epistemic/Non-Epistemic Distinction Useful?. Proceedings of the 1992 Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association. Vol. 2.
12. Scanlon, T. M. (1998). What We Owe to Each Other. Cambridge. MA: Cambridge University Press.
13. Searle, J. R. (2001). Rationality in Action. Cambridge, MA: MIT Press.
14. Steel, D. (2010). Epistemic Values and the Argument From Inductive Risk. Philosophy of Science. Vol. 77. No. 1.
15. Stevenson, L. & H. Byerly. (2001). The Many Faces of Science: an Introduction of Scientists, Values, and Society. Oxford: Westview Press.
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
دوره 13، شماره 51
آذر 1399
صفحه 7-30

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار