2024-03-29T02:17:03Z
http://www.jsfc.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2973
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
نظریه و فرهنگ: روششناسی بنیادین تکوین نظریههای علمی
حمید
پارسانیا
روششناسی بنیادین، بهشیوه کاربرد نظریات نسبت به موضوعات مورد مطالعه آنها نمیپردازد، بلکه شیوه شکلگیری نظریات علمی را دنبال میکند. هر نظریه برای شکلگیری و تکوین تاریخی خود از برخی مبانی معرفتی و نیز زمینههای غیرمعرفتی بهره میبرد. مبانی معرفتی با آنکه در تکوین تاریخی نظریات دخیلاند، ارتباطات منطقی نفسالامری نیز با نظریه دارند و اما مبادی وجودی غیرمعرفتی با آنکه با شیوههای منطقی شناخته میشوند، ربطی منطقی با نظریات علمی ندارند. عوامل وجودی معرفتی و غیرمعرفتی، عواملی هستند که در حوزه فرهنگ حضور بههم رساندهاند و بههمین دلیل شناخت ارتباط این عوامل با نظریات علمی بهمنزله شناخت رابطه نظریه با فرهنگ است. این مقاله با بررسی نسبت نظریه و فرهنگ، پیامدهای انتقال نظریات از دامن یک فرهنگ به فرهنگ دیگر را نیز دنبال میکند. مقاله مشتمل بر یک مقدمه و سه بخش است، در بخش اول، ابعاد منطقی و معرفتی نظریات علمی، انواع مبانیای که هر نظریه بر آن استوار است، مسیری که مبانی برای نظریه هموار میکند، روشی که نظریه در آن بهکار برده میشود و حوزههایی که نظریه در آن فعال میگردند، بهبحث گذارده میشود. در بخش دوم، چگونگی ورود نظریه به حوزه فرهنگ دنبال میشود. زمینههای وجودی معرفتی و زمینههای وجودی غیرمعرفتی نظریه و همچنین تعاملی که نظریه با محیط فرهنگی خود دارد در این بخش شناسایی میشود. در بخش سوم، به موقعیت نظریات علمی در تعاملات بنیادین فرهنگی پرداخته میشود. نظریات درونزا و برونزا و چگونگی انتقال یک نظریه از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر از مسائل این بخش است.
نظریه
فرهنگ
روششناسی بنیادین
جهانهای سهگانه
مبانی معرفتی
مبانی وجودی
نظریات درونزا و برونزا
علم بومی
2013
12
01
7
28
http://www.jsfc.ir/article_15324_d68a96853d9a5f640b3173b9951c5d14.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
ترابط عقل و دین و تأثیر آن بر فرهنگ اسلامی
عبدالحسین
خسروپناه
بحث عقل و دین یکی از مهمترین مباحث بشری است که قرنها، ذهن آدمیان را بهخود مشغول کرده است. عقل در این مقال بهمعنای عقلانیت ابزاری و برنامهریز، عقل استدلالگر و معقولات و دستاوردهای عقلی است. دین بهمعنای مجموعه آموزههایی است که ترابط دنیا و آخرت یا ملک و ملکوت انسانها را جهت رسیدن به هدایت و سعادت تأمین میکند. دیدگاههای مختلف در ترابط عقل و دین بر فرهنگ اسلامی تأثیرگذار است. فرهنگ بهمعنای مجموعه باورها و اخلاقیات و مناسک است. نگارنده به عقلانیت برنامهریز و عقلگرایی اعتدالی باور دارد که در تحقق فرهنگ اسلامی نقش بهسزایی دارند. هر یک از دیدگاههای عقلگرایی حداکثری، عقلگرایی انتقادی، ایمانگرایی، دیدگاه تعارض عقل و دین و غیر اینها، نوعی از فرهنگ را تولید میکنند.
عقل
دین
فرهنگ
عقلگرایی
معقولات
2013
12
01
29
52
http://www.jsfc.ir/article_15325_faf7dec9b1c013155499cc06d10fabc5.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
دینداری فرهنگی؛ نمود فرهنگ در صور دینداری
هادی
اسماعیلی
حسامالدین
آشنا
در تعامل دین با فرهنگ اشکالی گونهگون از تدین بروز میکند. عوامل متعددی در شکلگیری دینداری فرهنگی دخالت دارند که از جمله میتوان به شرایط جغرافیایی و تاریخی، فضا، عادتواره و رسانهها اشاره کرد. این مقاله برای گونهشناسی دینداری فرهنگی چهارگونه اصلی: تدین قشر فرودست فرهنگی، تدین قشر متوسط فرهنگی، تدین روشنفکران و تدین عالمان دینی را مفهومپردازی کرده است. مهمترین عاملی که دو دسته روشنفکران و عالمان دینی را از دو قسم دیگر جدا مینماید بهرهمندی از تعقل در دینداری است و در عین حال نحوه رویارویی با عقل به شکاف میان روشنفکران و عالمان دینی میانجامد.
فرهنگ
عادتواره
دین
تنوع دینداری
دینداری فرهنگی
2013
12
01
53
76
http://www.jsfc.ir/article_15326_3627de3b311352b776ca857a087c5dde.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
جهانیسازی و فرهنگ در اندیشه متفکران عرب
کامیار
صداقت ثمرحسینی
مهدی
گلشنی
آیتالله شیخ محمدعلی
تسخیری
یکی از نیازهای مطالعات راهبردی کشور، شناخت جریانها و وقایعی است که در کشورهای منطقه و جهانِاسلام حضور دارند و ایران، بنا بر ضرورتهای همجواری و نیز آرمان همکاری با جهانِاسلام، خواهناخواه با آنها مواجه میشود. از سوی دیگر یکی از موضوعات مشترک میان کشورهای اسلامی، مواجهه با تبعات فرهنگی جهانیسازی است. با در نظر گرفتن رابطه میان سه سطحِ توصیف، تحلیل و راهبرد در پژوهش و ضرورت بررسی موضوعات بر پایه روشها، مقاله حاضر بهبررسی پرسشهای زیر میپردازد: متفکران عرب چه تعاریفی از جهانیسازی ارائه دادهاند؟ مهمترین مسائل فرهنگیِ مورد توجهشان چه بوده است؟ و چه راهبردهایی مد نظرشان است؟ متفکران عرب، مسائل جهانیسازی را معمولاً در قالب مسئله تقابل اسلام و غرب، اعراب و غربیها، شرق و غرب (یا بهتعبیر متأخر شمال و جنوب) مطرح میکنند و در حالیکه محرک جهانیسازی در غرب، انگیزه و ابزار اقتصادی و مادی است، در جهانِعرب، مسئلهای فرهنگی است. همچنین اندیشمندان عرب غالباً جهانیسازی را با پنج مقوله 1. عوامل شکلگیری و بازیگران؛ 2. اهداف و آرمانها؛ 3. نتایج و پیامدها؛ 4. فلسفه شکلگیری و 5. طبیعتشناسیِ متأثر از فناوریهای نوین میشناسند که در غالب آنها جهانِعرب بهصورتی منفعل تصویر میشود و با بیان نمونههای از راهحلهای آنان مشخص میشود که متفکران عرب بیاطلاع از راهحل مسائلشان نیستند، اما در غالب موارد ناتوان از تولید ادبیاتی بودهاند که واقعبین باشد و بتواند «شناختِ نادرست و کاذب» در جهانِاسلام و جهانِعرب را مورد نقد قرار دهد. امری که تحقق طرحهایی چون ایجاد همکاری و همدلی میان اعراب، رشد اقتصادی و یا تحققِ توسعه پایدار و فراگیر، منوط به آن است.
جهانیسازی
جهانِعرب
فرهنگ عربی
متفکران عرب
تراکم زمانی ـ جهانی
2013
12
01
77
97
http://www.jsfc.ir/article_15327_f21670cc2ec1f15feaa40e73c0b1e8be.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
مطالعه عوامل روانشناختی تأثیرگذار بر فرهنگپذیری دانشجویان
فاطمه
تقییاره
تحقیق حاضر از سه مرحله تشکیل شد. در مرحله اکتشافی اول، 190 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران، هر یک در یکی از دو موقعیت پژوهشی و در پاسخ به متن تجدیدنظر شده مرگ، زندگی و اطمینان همکاری داشتند. نتیجه این مرحله، دستیابی به 73 درصد مخاطرهگریزی در موقعیت مثبت و 68 درصد مخاطرهپذیری در موقعیت منفی بود. این یافته نشان داد که این نسخه سناریو توانسته است با آزمودنیهای ایرانی ارتباط برقرار کند. در مرحله دوم، 361 نفر از دانشجویان پردیس فنی دانشگاه تهران، در چارچوب طرح علی ـ مقایسهای، هر یک در یکی از هشت گروه، نسخهای از متون هشتگانه تجدیدنظر شده مرگ، زندگی و اطمینان را پاسخ دادند. نتایج نشان داد که اثر چارچوب، ارتباط مستقیمی با «اهمیت سرنوشت قربانی برای آزمودنی» دارد. بهعبارت دیگر هنگامی که در آزمودنیها «درگیری هیجانی» نسبت به «سرنوشت مخاطبین در معرض خطر» ایجاد میشود اثر چارچوب بارز میگردد. همچنین، مطابق با یافتههای مرحله دوم، فرهنگ دانشجویی مؤلفههای ارزشی نسبتاً متفاوتی را به آنان عرضه میدارد. مطابق با این یافته، میتوان دانشجویان را گروه اقلیت محسوب دانست و عوامل مرتبط با فرهنگپذیری را در آنان مطالعه نمود. مرحله سوم پژوهش بههمین منظور بهانجام رسید. در این مرحله، 155 نفر از دانشجویان پردیس فنی دانشگاه تهران، در چارچوب طرح همبستگی، با پاسخدهی به مقیاس محققساخته مشارکت کردند. یافتهها بهطور کلی حاکی از وجود ارتباط معنادار میان منابع فرهنگپذیری (خانواده و دین)، عوامل تنشزا و انطباق روانشناختی در این جامعه میباشد. بنابراین، برای افزایش انطباق روانشناختی دانشجویان میتوان از مؤلفههای مربوط به منابع خانوادگی و دینی کمک گرفت. از آنجا که انطباق روانشناختی و انطباق جامعهشناختی از سازههای مجاور و همپوش میباشند، از یافتههای این پژوهش میتوان جهت ارتقای سطح فرهنگپذیری و افزایش انطباق جامعهشناختی دانشجویان بهره جست.
اثر چارچوب
انطباق روانشناختی
درگیری هیجانی
فرهنگپذیری
منابع دینی
منابع خانوادگی
2013
12
01
99
125
http://www.jsfc.ir/article_15328_31235a4f87e17e7997a0b780aad74df1.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و تمدن نوین اسلامی
محمدباقر
خرمشاد
نوشتار حاضر در پاسخ به این پرسش که انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی چه تأثیری بر شکلگیری بیداری اسلامی کنونی و بسترسازی برای تمدن جدید اسلامی دارد، تدوین شده و در یک مطالعه اسنادی، با روش توصیفی و تحلیلی به نتایج ذیل دست یازیده است: نقطه آغازین هر تحول سازنده بیداری است و انقلاب اسلامی تداوم بیداری اسلامی و موج دوم آن است. از آنجا که انقلاب اسلامی حدوث و بقای تمدنی دارد، چشمانداز نظام سیاسی برآمده از آن در دهه چهارم حیات خود، تمدنسازی است. جمهوری اسلامی بهدلیل گام برداشتن در امر تمدنسازی و بهدستآوردن موفقیتهایی در ابعاد فردی، داخلی، منطقهای و جهانی، موجبات تداوم بیداری اسلامی در موج سوم را فراهم ساخته است. بنابراین یک رابطه سهگانه بین تمدنسازی انقلاب اسلامی و نظام برآمده از آن و بیداری اسلامی به برکت بازتابندگی آن و نیز بقای خود انقلاب اسلامی وجود دارد. بیداری اسلامی امروزین که خود ملهم از بیداری انقلاب اسلامی ایران است، در شرایط زمانی و جهانی کنونی میتواند با تکیه بر ظرفیتهای تمدنساز دهه چهارم حیات جمهوری اسلامی، تقاضا و میل فزاینده موجود در جهان اسلام بهسوی تمدن نوین اسلامی را تقویت، تأمین و تحکیم نماید.
بیداری اسلامی
انقلاب اسلامی
جمهوری اسلامی
تمدنسازی
تمدن نوین اسلامی
2013
12
01
127
154
http://www.jsfc.ir/article_15329_5c97dbd8ec80ae4ad2d9ca4130dd3eae.pdf
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
راهبرد فرهنگ
2008-3696
2008-3696
1392
6
23
صیانت از حریم خصوصی در فضای مجازی بر اساس هنجارهای اسلامی
فهیمه
سیدسعادتی
حریم خصوصی در نظام حقوقی و اخلاقی اسلام از جایگاه ویژهای برخوردار است. این بدان جهت است که حیثیت و اعتبار انسان در حوزه فردی و همچنین در بین کسانی که با او در حوزه عمومی زیست میکنند، نزد خداوند اهمیت بالایی دارد. خداوند متعال برای آنکه جامعه را در مسیری قرار دهد که روابط انسانی خالی از هرگونه تضاد و درگیری بوده و در جهت وفاق اجتماعی گام بردارند، رعایت حریم خصوصی افراد را در قالب دستورات اخلاقی و احکام دینی بر پیامبران خود وحی نموده تا آن را به گوش مردمان برسانند. این پژوهش بهروش کتابخانهای توصیفی سعی کرده است به سؤالات مطرحشده در ارتباط با ارزش و اهمیت حریم خصوصی و تطبیق آن در فضای حقیقی و مجازی پاسخ دهد و در این راستا تلاش نموده است نظر اسلام را در پاسداشت حریم خصوصی بر مبنای سه اصل کرامت انسان، حرمت مؤمن و عمومیت اذن بیان نماید. همچنین با برجسته کردن هنجارهای اخلاقی حریم خصوصی در حوزه کاربران و مدیرانِ فضای مجازی، مفاهیم اخلاقی را بازخوانی کرده است.
اخلاق اسلامی
هنجار
حریم خصوصی
فضای مجازی
2013
12
01
155
183
http://www.jsfc.ir/article_15330_ce604b629d1661c0194edf7e8c8d9ee1.pdf