دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
9
36
2017
02
19
نظام مدیریتی فقه و فرآیند سیاستگذاری و طرحریزی
7
41
FA
عبدالحسین
خسروپناه
استاد تمام گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
hakimdezfuli@gmail.com
صالحه
یزدانیفر
دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مفید
yazdanifar@ymail.com
با پررنگتر شدن بعد اجتماعی زندگی انسانها و تنوع و تکثر سیستمهای مختلف اجتماعی، طرحریزی و سیاستگذاری برای جوامع بشری به مرور پیچیدهتر میشود. کلاننگری، جامعنگری و فرآیندگرا بودن تصمیمگیریها و سیاستگذاریها، از شروط اصلی موفقیت سیستمهای مدیریتی میباشد. فقه شیعی نیز بهعنوان یک سیستم مدیریتی کارآمد که ناظر بر تمامی شئون زندگی فردی و اجتماعی انسانهاست، از این قاعده مستثنی نیست. رویکرد سیستمی در وضع احکام و مقرارت فقهی بدان معناست که باید «تکالیف سایر مکلفین» و «سایر تکالیف مکلفین» در منظومه احکام فقهی توأماً مدنظر قرار گیرد. همچنین لازم است که فرآیند تبدیل «باور»ها به «باید»ها بهدرستی ترسیم شود تا احکام فقهی نامتناسب با اهداف و مبانی فقهی و اغراض شارع نباشد. برای این منظور باید ابتدا اهداف و مبانی بهدقت در فلسفه فقه مورد مطالعه قرار گیرد، سپس دکترینها و سیاستهای کلی شارع بهدرستی کشف و حوزه عملکرد هر یک تعیین گردد و در نهایت با ارائه ساختار مناسب و نظاممند کردن قواعد و دکترینها و تعیین جایگاه آنها در هر حوزه، تصمیمگیری و سیاستگذاری برمبنای آن صورت پذیرد. در این نوشتار، پنج راهکار برای کشف دکترینهای شریعت ارائه و در نهایت، برخی سازوکارهای فقه برای تعادل سیستم و حفظ نظام معرفی شده است.<br /><br />
فقه,تفکر سیستمی,دکترین,مدیریت,سیاستگذاری,طرحریزی
http://www.jsfc.ir/article_44390.html
http://www.jsfc.ir/article_44390_88346c9661a2dfddf6b1efef7adfd820.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
9
36
2017
02
19
حجیت در اجتهاد نظامساز؛ با تأکید بر آراء آیتالله سیدمحمدباقر صدر
43
60
FA
حسینعلی
سعدی
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق علیهالسلام
saadi@isu.ac.ir
نظامسازی بهمعنای اکتشاف الگووارههای اداره دانشبنیان یک جامعه، میتواند ابتناء خود را بر مبانی دانشهای مختلفی قرار دهد. سخن از نظامسازی فقهی بهمعنای دخیل نمودن حداکثری دانش فقه در لایههای مختلف تکوّن یک جامعه نیست بلکه بهمعنای ابتناء جامعهسازی بر شریعت اسلامی است که پس از انقلاب اسلامی ایران و معطوف شدن امیدهای بسیار به درانداختن تمدنی نوین مبتنی بر معارف الهی، ضرورتی دو چندان یافته است. با توجه به اینکه علم فقه بهمثابه اصلیترین دانش دینی، موضوع خود را فعل مکلف قرار داده و تلقی متولیان این دانش از مکلف، مکلفین فردی بوده است، افق جدیدی که این مقاله در پی تحقق آن است، ترسیم سازوکارِ تحلیلِ فعلِ مکلفِ غیرفردی و انگارههای حجیت افعال آن در عرصههای کلان حکومت است. لذا نوآوری حاضر در این نوشتار را میتوان مرتبط با تمام علومی دانست که به نحوی در حوزه حکمرانی و اداره جوامع انسانی نقشآفرین هستند. روشی که در این مقاله در جهت تبیین مسئله فوقالذکر اتخاذ شده است، رویکرد فقه النظریات آیتالله سیدمحمدباقر صدر میباشد.<br /><br />
فقه,نظامسازی,حجیت,فقه حکومتی,سیاستگذاری
http://www.jsfc.ir/article_44392.html
http://www.jsfc.ir/article_44392_57ccfdac03af103d59dc750e88c372c4.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
9
36
2017
02
19
فقه حکومتی از منظر شهید صدر(ره)؛ با مروری بر ویژگیهای «فقه نظامات»
61
86
FA
سیدمحمّدمهدی
میرباقری
مدرس دروس خارج حوزه علمیه قم، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی
info@isaq.ir
یحیی
عبدالهی
دانشجوی دکتری کلام دانشگاه ادیان و مذاهب
yahyaabdelahy@gmail.com
حسن
نوروزی
طلبه سطح3 حوزه علمیه قم
fajrbank@yahoo.com
شهید سیدمحمدباقر صدر(ره) را میتوان مبدع رویکرد جدیدی در تفقه دانست که در صدد استنباط «نظامات اجتماعی» از منابع دینی است. در این نگاه، مسائل و موضوعات فقهی، به صورت موضوعات از هم منفصل مطالعه نمیشود ـ آنچنان که در فقه موجود رایج است ـ بلکه «نظام»، یک کل به هم پیوستهای است که موضوعات آن، به یک شبکه یکپارچه تبدیل شدهاند. استنباط «نظام» بهعنوان یک «مجموعه» و «کل»، غیر از استنباط حکم تکتک «عناصر» آن از طریق احکام «موضوعات کلی» است که نیازمند باب جدیدی از تفقه میباشد.<br />این مقاله در بخش اول به تقریر نظریه شهید صدر(ره) در باب فقه نظامات میپردازد و سعی میکند جوانب اصلی نظریه ایشان را بررسی کند. در بخش دوم مقاله، با تمرکز بر ویژگیهای «فقه نظامات»، تفاوت آن با «فقه موجود» از زوایای مختلف بررسی شده است؛ مبتنی بر فقه نظامات، سنخ دیگری از تکالیف متصور است که از جهاتی چند با «حکم» در فقه فردی تفاوت دارد؛ این نوع از تکلیف، از حیث «موضوع»، «مکلف»، «سنخ تکلیف»، «عقاب و ثواب» و «روش استنباط» از احکام رایج فقهی ممتاز میگردد.
شهید صدر(ره),فقه نظامات,مکتب,مجموعهنگری,تکلیف
http://www.jsfc.ir/article_44394.html
http://www.jsfc.ir/article_44394_2714c4893f66b28a198eee10130783c4.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
9
36
2017
02
19
مناسبات فقه و سیاست در مکتب اصفهان
87
112
FA
ابوالقاسم
علیدوست
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
alidoost@yahoo.com
احمد
رهدار
استادیار علمی مؤسسه پژوهشی و آموزشی امام خمینی(ره)
fotooh.r@gmail.com
مکتب فقهی اصفهان که ابتدا توسط عالمان مهاجر جبل عامل تأسیس و سپس با همراهی عالمان ایرانی و مقارن با تأسیس دولت صفوی به کار خود ادامه داد، یکی از موفقترین و کارآمدترین مکاتب فقهی شیعه بوده است. در این مکتب، دو گرایش کلان اصولی و اخباری وجود دارد که هر کدام، ضمن داشتن برخی اشتراکات، تعامل ویژهای با حوزه سیاست داشتهاند. بیشک، تجربه ورود آشکار و حداکثری فقه در هسته قدرت سیاسی در این دوره، سرمایهای مهم برای نظامهای سیاسی دینی در آینده ایران اسلامی حتی دوره جمهوری اسلامی بوده است و همین مسئله است که بر اهمیت و ضرورت فقه سیاسی در عصر صفوی میافزاید. وضعیت ویژه شیعیان در این دوره (که برای نخستین بار در تاریخ اسلام از حاشیه به هسته قدرت سیاسی دعوت شده بودند)، تقابل ایران با امپراطوری عثمانی و نهایتاً دیپلماسی ویژه ایران با دنیای اروپا، سه موضوع سیاسی اساسی و مورد تأمل مکتب اصفهان بوده است که به ضمیمه تحولات درونی فقه شیعه، موضوع پژوهش حاضر است که در آن تلاش شده تا با رویکرد معرفتشناسی درجه دوم که مقتضی گزارش از بیرون و خارج قضایا میباشد، مناسبات فقه و سیاست (نه ضرورتاً فقه سیاسی) در عصر صفوی مورد بررسی قرار گیرد. <br /><br />
مکتب اصفهان,امپراطوری عثمانی,اخباریون,تسنن,اروپای مسیحی,فقه سیاسی
http://www.jsfc.ir/article_44399.html
http://www.jsfc.ir/article_44399_ea442c7f33e76f7be50a25625923654c.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
9
36
2017
02
19
تأثیرات فقه بر نظام تربیتی
113
131
FA
علیرضا
اعرافی
مدرس دروس خارج حوزه علمیه قم و رئیس حوزههای علمیه کشور
دانش فقه اسلامی حسب سابقه غنی خود در کشف و تولید ابعاد مختلف احکام مکلفین در ساحات فردی و اجتماعی، بارویکرد حداکثری میتواند علاوه بر استخراج تک گزارههای تجویزی، به تنظیم و ساختاردهی این گزارهها نیز بپردازد. همچنین فقه در عرصه طراحی و تأسیس نظامات مبتنی بر علوم انسانی، در همه عناصر و اجزاء آن به ایفای نقش میپردازد. در این نوشتار برآنیم تا با نگاهی تحلیلی فلسفی به چگونگی تأثیرات فقه تربیتی بر طراحی و تأسیس اجزاء نظام تربیتی بپردازیم. این تأثیرات در حیطه مبانی، اهداف، ساحات، مراحل، اصول و روشهای تربیت مورد بررسی قرار میگیرد.<br /><br />
فقه,فرهنگ,فقه تربیتی,نظام
http://www.jsfc.ir/article_50915.html
http://www.jsfc.ir/article_50915_878d69f1d4cc52b91fd4340ae3ee7fea.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
9
36
2017
02
19
درآمدی بر فراگردها و مبادی تصدیقیه نظامسازی فقهی؛ با تأکید بر آراء آیتالله سیدمحمدباقر صدر
133
157
FA
سیدعلی
حسینی نیشابوری
استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق علیهالسلام
sa_114@yahoo.com
بهنام
طالبی طادی
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه عدالت
b.talebi8268@gmail.com
سؤال اصلی این نوشتار این است که آیا دانش فقه اسلامی ماهیتاً ظرفیت ورود به عرصه نظامسازی را دارد؟ در صورت امکان نظامسازی فقهی، کیفیت آن چگونه خواهد بود؟ درک جامع از ابعاد و زوایای پدیدهها و موضوعات حقیقی، انتزاعی و واقعی یکی از الزامات مهم در مقوله نظامسازی است که علم فقه اگرچه در طول تاریخ حیات خود به شکل تام از آن بهره نجسته، لیکن با تفقد در مبادی تصدیقیه این علم و مبانی ذینقش در هندسه معرفتی آن میتوان فراگردها و مواردی را احصا نمود که در فرآیند نظامسازی، کاربردی اساسی داشته، این علم را از انزوای مفاهیم و گزارههای فردی و بهلحاظ اجتماعی محدود، خارج میکند تا حوزه اجتماع جایگاه شایسته خود را در آن بیابد. آیتالله سیدمحمد باقر صدر از جمله دانشمندانی است که با التفات به چنین ظرفیتی در فقه، سازوکاری را بهمثابه نسخهای تکاملی در فرآیند اجتهاد کلاسیک مطرح نمود که در این مقاله به برخی از ابعاد آن اشاره میشود.<br /><br />
فقه,نظامسازی,صدر,حکومت,اجتماع
http://www.jsfc.ir/article_44405.html
http://www.jsfc.ir/article_44405_5c78f1a631a5b8ff46b75a9aed88c27b.pdf