دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
اخلاق داوری علمی
7
19
FA
احد
فرامرزقراملکی
استاد دانشگاه تهران
ghmaleki@ut.ac.ir
داوری علمی در فعالیتهای پژوهشی و آموزشی نقش راهبردی دارد. برحسب گوناگونی این فعالیتهای، داوری علمی تنوع عرضی مییابد. داوری در تنوع طولی به داوری درجه اول و درجه دوم تقسیم میشود. توجه به این تنوع طولی نقش مهمی در دغدغههای اخلاقی داوران دارد. داوری علمی از طرفی با تولید علم در کشور و توسعه دانشگاهها (منافع ملی و سازمانی) و از طرف دیگر با حقوق اعضای هیئت علمی ارتباط دارد. داوری علمی محتاج دوگونه ترازو است: داوری درست (مصاب به واقع) و داوری اخلاقی (به دور از اجحاف به حقوق افراد و منافع ملی و سازمانی). در این مقاله پس از تعریف داوری علمی و بیان گونههای آن به ارائه اصول عمده داوری درست و نیز داوری اخلاقی میپردازیم. در هر دو مورد، مطالعه به شیوه تحلیلی ـ منطقی انجام میشود.<br /><br />
داوری علمی,داوری درجه اول,داوری درجه دوم,داوری درست,داوری اخلاقی
http://www.jsfc.ir/article_44084.html
http://www.jsfc.ir/article_44084_81720cf31cd7892f520a0490d409df80.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
مسئله ارجاع به معاصران در اخلاق پژوهش
21
38
FA
سیدحسن
اسلامی
دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب
eslami@urd.ac.ir
ارجاع ندادن برخی از پژوهشگران به آثار معاصران خویش، از آسیبهای جدی در عرصه پژوهش به شمار میرود. این کسان به دلایلی از نام بردن نوشتههای محققان همروزگار خود میپرهیزند. عمده دلایل عدم ارجاع به معاصران عبارتاند از: 1. بیخبری، 2. بیاعتمادی، 3. رقابت، 4. نفرت، 5. ملاحظات دوستانه، و 6. خودبزرگبینی. این کار با هر انگیزهای که صورت بگیرد، افزون بر آنکه از نظر اخلاقی خطا است، در درازمدت به فقر علمی میانجامد و موجب داوری منفی دیگران میشود و پیامدهایی دارد که به سود هیچ کس، حتی کسانی که دست به این کار زدهاند، نیست. برخی از پیامدهای چنین رفتاری عبارتاند از: 1. آغاز از صفر، 2. کلیگویی، 3. عدم ارجاع متقابل، 4. فقر عمومی در زمینه منابع، 5. داوری منفی جوامع علمی دیگر، و 6. بدنام شدن کسانی که این شیوه را دنبال میکنند. به همین سبب لازم است که محققان در عرصه پژوهش، ملاحظات شخصی خود را کنار گذاشته، به معاصرانی که آثاری جدی تولید کردهاند، ارجاع دهند. این کار چه با معیارهای منفعتطلبانه بررسی شود و چه با معیارهای اخلاقی، به سود محققان و جامعه علمی است. <br /><br />
اخلاق پژوهش,اخلاق نگارش,تولید علم,حجاب معاصرت,دانشگستری
http://www.jsfc.ir/article_44085.html
http://www.jsfc.ir/article_44085_84a73723024d4c05da411501ea587852.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
اخلاق پژوهش به منزله یک دانش؛ جستجو در اضلاع و هویت معرفتی اخلاق پژوهش
39
57
FA
نسرین
بحرینی
استادیار دانشگاه تهران
nbahrainy@ut.ac.ir
گستردگی پژوهش در محافل علمی و سازمانها و آسیبپذیری اخلاقی پژوهش، نیاز به مقوله اخلاق در پژوهش را نمایان میسازد. مسئله مقاله حاضر جستجوی اضلاع معرفتی دانشی است که بتواند مسائل اخلاقی پژوهش را در چارچوب نظری و با روششناسی معین تحلیل کند. فرضیه تحقیق، امکان دستیابی به اخلاق پژوهش به منزله یک دانش با اضلاع معرفتی معین است. روش آزمون فرضیه، تحلیل منطقی براساس الگوی علمشناسی رایج در سدههای اخیر نزد دانشمندان مسلمان، الگوی علمشناسی اصولیان، است. بر این اساس، اخلاق پژوهش فراتر از توصیههای اخلاقی، دانشی منسجم را به دست میدهد که با اهداف، منابع، رهیافتها و روششناسی مشخص، امکان تشخیص درست و حل اثربخش مسائل اخلاقی را میسر میسازد. بدین ترتیب، مواجهه مبتنی بر آزمون و خطای فردی و اخذ مواضع عجالتی در قبال معضلات اخلاقی در پژوهش جای خود را به تحلیل روشمند و علمی میدهد و دستیابی به چنین دانشی میتواند برنامههای پیشگیری و درمان آسیبهای اخلاقی در پژوهش و نیز برنامههای ترویج اخلاق نزد محققان و مؤسسههای پژوهشی را توسعه دهد.<br /><br />
پژوهش,اخلاق,اخلاق پژوهش,هویت معرفتی,هویت اسلامی علم اخلاق
http://www.jsfc.ir/article_44086.html
http://www.jsfc.ir/article_44086_404329320264af84fda65c158a4c0f97.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
حریم خصوصی در پژوهشهای معطوف به انسان بر مبنای آموزههای اسلامی
59
74
FA
لیلا
افشار
پزشک دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شیراز
lafshar@gmail.com
علی
نعمتی
کارشناسیارشد مدرسی معارف اسلامی
حریم خصوصی از مباحث مهم و عام اخلاق است که در حوزه اخلاق حرفهای به ویژه اخلاق پژوهش چالشهای فراوانی را ایجاد کرده است. همچنین تحولات علمی باعث شدهاند که انسان و سوژه انسانی در معرض پژوهشها وآزمونهای مختلف قرارگیرد و به لحاظ پیشرفتهای فنی نیز امکان دسترسی، ذخیره و بازیافت حجم انبوهی از اطلاعات میسر شده است. از جمله مهمترین پژوهشهای معطوف به سوژه انسانی میتوان از تحقیقات بالینی پزشکی، بررسیهای ژنتیکی، مطالعات روانشناختی، علوم اجتماعی، علم کلام و الهیات نوین و پژوهشهای اخلاق کاربردی نام برد.<br />در این مقاله پس از بررسی مفهوم حریم خصوصی، با نظر بر پژوهشهای معطوف به سوژه انسانی، معضله حریم خصوصی در فرایند پژوهش براساس آموزههای اسلامی مورد تحلیل قرار می گیرد. در حالت معمول، حق افراد بر صیانت از حریم خصوصیشان نباید در تعارض با تحقیق قرار گیرد، چرا که اصل بر این است که اطلاعات و یا نمونههای گرفته شده از افراد به ضرر خودشان استفاده نمیشود. ولی در شرایطی که این اطلاعات یا نمونهها در تحقیقاتی به کار رود که از تسلط فرد خارج است، ممکن است محدودیتی برای حفظ حریم خصوصی ایجاد کند که این امر با اخذ رضایت آگاهانه از فرد و یا با سیاستهای حفاظتی مؤسسههای پژوهش قابل جبران است. به هر روی مهمترین عامل در حفظ حریم خصوصی تقوی و پارسایی محقق است.<br /><br />
حریم خصوصی,سوژه انسانی,پارسایی محقق
http://www.jsfc.ir/article_44087.html
http://www.jsfc.ir/article_44087_4faa7f7133867db73805f8257b71579b.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
منشور اخلاقی پژوهش؛ استوار بر ارزشهای اسلامی
75
90
FA
محمدحسن
قدردانقراملکی
دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
ghadrdangh@yahoo.com
مقاله حاضر در دو بخش به تبیین منشور اخلاقی امر پژوهش می پردازد. بخش اول شامل بایستگیهای اخلاقی پژوهش در سه مقوله موضوع پژوهش، پژوهشگر و سازمان متصدی پژوهش است. بخش دوم مقاله متکفل آسیبشناسی پژوهش است. این بحث با تبیین نبایدهای اخلاقی پژوهشگر و سازمان مربوط به سامان رسیده است. تدبّر در آسیبهای رفتاری در پژوهش ضرورت الزام به ارزشها و بایدهای اخلاقی را نشان میدهد. براساس مباحث این مقاله میتوان به طرحی از منشور اخلاق پژوهش بر بنیان ارزشهای اسلامی دست یافت.<br /><br />
اخلاق,بایدها و نبایدهای اخلاقی,پژوهش,پژوهشگر,سازمان پژوهشی,آسیبشناسی اخلاقی پژوهش
http://www.jsfc.ir/article_44088.html
http://www.jsfc.ir/article_44088_a250506c25d78df9240ee53ee3e4ce49.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
مبانی و اصول اخلاقی ارتباط استاد با دانشجو بر بنیاد تحلیل تطبیقی و نقد آرای فیلسوفان هستی
91
114
FA
سعید
ضرغامی
استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران
zarghamii2005@yahoo.com
عادل
رمضانی
کارشناسیارشد فلسفه تعلیم و تربیت
هدف پژوهش حاضر، تحلیل تطبیقی اندیشههای فیلسوفان هستی درباره ماهیت اخلاق و زندگانی اخلاقی آدمی و استنتاج مبانی اخلاقی ارتباط استاد با دانشجو و نیز اصلهای اخلاقی متناظر با هر مبنا است. روش پژوهش نیز تحلیل تطبیقی (از رویکردهای پژوهش کیفی) و نیز قیاس عملی(از روشهای پژوهش فلسفی) بوده است. بر اساس یافتههای پژوهش، اندیشمندان هستی در تبیین هستی آدمی و زندگانی اخلاقی او بر نکتههای مشترکی تأکید میکنند. بر چنین زمینهای سه مبنا و شش اصل برای زندگانی اخلاقی استاد با دانشجویانش پیشنهاد میشود: مبنای ارزشمندی فردیت و ویژگیهای یگانه آدمی و اصلهای احترام به فردیت و تفاوت و برگزیدن رابطه «دانشجوـ استاد» به جای رابطه «استاد ـ دانشجویان»؛ مبنای ارزشمندی اصالت و اصلهای برگزیدن رابطه «من ـ تو» به جای رابطه «من ـ آن» در ارتباط با دانشجو از سوی استاد، برقراری «ارتباط اگزیستانسی» با دانشجو از سوی استاد و فراهم کردن زمینه تجربه «موقعیتهای مرزی» برای دانشجویان از سوی استاد؛ و سرانجام مبنای ارزشمندیِ جنبه پرشور و عاطفی زندگانی در کنار جنبه خردمندانه و اصل آگاهیبخشی درباره بودن انسانی و زمینهسازی برای مشارکت همهجانبه دانشجو در زندگانی واقعی. سرانجام پس از اشاره به کاستیهای اندیشه این فیلسوفان، این نتیجه به دست میآید که در کنار برگرفتن مبانی و اصول اخلاقی در ارتباط میان استاد با دانشجو در نظام آموزش عالی کشورمان باید به این کاستیها نیز توجه کرد.<br /><br />
اخلاق,ارتباط استاد و دانشجو,فلسفه هستی,مبنا,اصل
http://www.jsfc.ir/article_44089.html
http://www.jsfc.ir/article_44089_ba9a3a5ea0909c8ee07274f9dfc66706.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
جایگاه اخلاق مهندسی در شایستگیهای حرفهای مهندسان
115
147
FA
مهدی
فیض
استادیار جهاد دانشگاهی صنعتی شریف
m.feiz@acecr.ac.ir
مهدی
بهادرینژاد
استاد دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف
bahadori@sharif.edu
هدف از این پژوهش بررسی جایگاه اخلاق مهندسی در میان شایستگیهای حرفهای مهندسان است. الگوی شایستگی مهندسان، ابتدا از طریق پژوهش کیفی به روش دلفی و با مشارکت قریب 50 نفر از خبرگان به دست آمد و سپس در یک نظرسنجی از صاحبنظران این حوزه، مورد تأیید کلی قرار گرفت و در نهایت، در یک پژوهش پیمایشی توسط گروهی از دانشآموختگان دانشگاه صنعتی شریف بر اساس نمونهگیری افراد در دسترس، ارزیابی شد. از این طریق، الگوی نهایی (مشتمل بر 4 شایستگی کلان، 7 شایستگی اصلی و 28 شایستگی فرعی) به دست آمد. پژوهش حاضر، ابتدا برای مهندسان، 8 شایستگی اصلی حرفهای را مدنظر داشت. شایستگی اول و دوم این فهرست عبارت بودند از: پرانگیزه و فعال بودن و اخلاقمند و پاسخگو بودن. پژوهش کمّی نشان داد که تفکیک دو شایستگی حرفهای فوق، پاسخگوی مدل مطلوب نیست. لذا این دو شایستگی در یکدیگر ادغام شد و شایستگی حرفهای جدید با عنوان «انگیزه متعالی داشتن» شکل گرفت و 8 شایستگی حرفهای، به 7 شایستگی تقلیل یافت. مقاله حاضر، نشان میدهد که جایگاه شایستگی حرفهای «انگیزه متعالی داشتن» در عرض سایر شایستگیها قرار ندارد، بلکه هسته مرکزی و موتور محرک 6 شایستگی حرفهای دیگر است. ضمناً «انگیزه متعالی» برای فعالیت حرفهای یک مهندس، نباید مستقل از سایر انگیزههای او در زندگی باشد، بلکه یک مهندس مطلوب از حیث انگیزه، کسی است که رسالت واحدی را در کل زندگی فردی و اجتماعی خود برگزیده است و همان رسالت واحد، در نقشهای مختلف زندگی، انگیزه متعالی آن نقش را مهیا میکند.<br /><br />
فلسفه اخلاق,اخلاق حرفهای,اخلاق مهندسی,شایستگیهای حرفهای مهندسان,انگیزه متعالی,رسالت زندگی
http://www.jsfc.ir/article_44090.html
http://www.jsfc.ir/article_44090_ab77fe0c0a148b69e8d35df93e57fe47.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
زوال کارکردهای اخلاقی دانشگاه در عصر سیطره سرمایهداری پیشرفته
149
172
FA
حجت
صفارحیدری
استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه مازندران
h.saffar@umz.ac.ir
هدف این مقاله بررسی وضعیت کارکردهای اخلاقی دانشگاه ها در دوره غلبه سرمایهداری پیشرفته است. سرمایهداری پیشرفته نامی است که برای توصیف وضعیت اقتصادی جوامع غربی در دهههای اخیر به کار میرود. فرضیه اصلی مقاله این است که سرمایهداری، به ویژه در دهههای گذشته بر وظایف اخلاقی دانشگاهها تأثیر منفی داشته است. در اینجا منظور از کارکرد اخلاقی توجه به تعالی انسان به عنوان یک موجود معنوی و نیز گسترش عدالت اجتماعی است. برای تحلیل مسئله، کارکردهای اخلاقی دانشگاهها از شش منظر آرمانگرا، لیبرالیستی، مارکسیستی، فمنیستی و نژادی، اگزیستانسیال و پسامدرن مورد نقد و بررسی قرار گرفت و در نهایت رویکردی تلفیقی پیشنهاد شد. تحلیل یافتهها، کاستیهای اخلاقی دانشگاهها را در عصر سرمایهداری از مناظر گوناگون نشان میدهد. بر اساس این تحلیل، ضعف اخلاقی دانشگاهها در عصر سرمایهداری را میتوان در مواردی چون توسعه روابط طبقاتی و ایجاد نابرابری ؛ به خدمت گرفتن دانش به عنوان ابزاری برای سلطه گروههای ذینفع؛ گسترش نابرابری جنسیتی و نژادی و بالاخره نادیده گرفتن بعد متعالی و معنوی انسان و تلقی او به مثابه یک شیء یا یک نیروی کارتخصصی و در نتیجه از خودبیگانگی او دانست.<br /><br />
کارکردهای اخلاقی,دانشگاه,سرمایهداری پیشرفته,دانش ابزاری,نابرابری
http://www.jsfc.ir/article_44091.html
http://www.jsfc.ir/article_44091_169580cbcca9ca5fdf3a744da5f52b82.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
اخلاق حرفهای در آموزش عالی؛ تأملی بر راهبردهای بهبود استانداردهای اخلاقی در آموزشهای دانشگاهی
173
201
FA
نعمتاله
عزیزی
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه کردستان
n.azizi@uok.ac.ir.ir
هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی و مقایسه وضعیت موجود و مطلوب استانداردهای اخلاق حرفهای در آموزشهای دانشگاهی و پیشنهاد راههایی برای تقویت این استانداردها در مؤسسات آموزش عالی است. در این مطالعه از روش تحقیق توصیفی ـ پیمایشی و الگوی تلفیقی کمی و کیفی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل اساتید و دانشجویان دانشگاه کردستان بوده که با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای متناسب با حجم، نمونه آماری مورد نیاز انتخاب گردید. جهت گردآوری دادههای مورد نیاز علاوه بر پرسشنامه از مصاحبه نیمهساختمند و بحث تمرکز گروهی نیز بهره گرفته شد. در ارتباط با روش تحلیل دادهها نیز بنابه ماهیت سؤالات پژوهشی از روش آمار توصیفی، آزمون تیگروههای مستقل، آزمون تیوابسته و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است از نظر اساتید و دانشجویان، وضعیت موجود اخلاق حرفهای در حوزه فعالیتهای آموزشی پایینتر از حد متوسط ارزیابی میشود. این در حالی است که پاسخگویان، توجه به این استانداردها را در آموزشهای دانشگاهی بسیار ضروری میدانند. مقایسه نظرات اساتید و دانشجویان و لحاظ کردن سایر ویژگیهای جمعیتشناختی گروه نمونه در تحلیلهای ثانوی، مبین نوعی تجانس در نظرات آنان در ارتباط با وضعیت جاری و وضعیت مطلوب این استانداردهاست.<br /><br />
آموزش عالی,استانداردهای اخلاق حرفهای,فرایند آموزش و یادگیری,مسئولیتهای حرفهای,روابط آکادمیک
http://www.jsfc.ir/article_44092.html
http://www.jsfc.ir/article_44092_90c852be28df53462d4041a23de9ebbb.pdf
دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی
فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ
2008-3696
3
شماره 9-8
2010
05
22
بررسی وضعیت اخلاق آموزشی اعضای هیئت علمی دانشگاههای دولتی شهر تهران
203
219
FA
حمیدرضا
آراسته
دانشیار دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تربیت معلم تهران
arasteh@tmu.ac.ir
عبدالرحیم
نوهابراهیم
دانشیار دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تربیت معلم تهران
naveh20001@yahoo.com
علیرضا
مطلبیفرد
پژوهشگر جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم تهران
a.r.motallebifard@gmail.com
این مقاله به بررسی وضعیت رعایت اخلاق آموزشی اعضای هیئت علمی دانشگاههای دولتی شهر تهران از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی میپردازد. در بررسی این موضوع از نه مؤلفه استفاده شد: اثربخشی محتوای درسی، اثربخشی آموزشی، پرداختن به موضوعات حساس، توجه به رشد فکری دانشجویان، دوری کردن از برقراری رابطه دوگانه با دانشجویان، احترام به دانشگاه، احترام به همکاران، رازداری و ارزشیابی عادلانه از دانشجویان. روش تحقیق حاضر پیمایشی از نوع همبستگی است و برای جمعآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. برای بررسی نتایج، از آزمون تی تکنمونهای و تحلیل عاملی تأییدی استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش عبارت بود از کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاههای دولتی شهر تهران که در برگیرنده 44514 نفر، شامل 20060 دختر و 24454 پسر بود. برای نمونهگیری ابتدا سه دانشگاه صنعتی شریف، تربیتمعلم تهران و علامهطباطبایی به صورت خوشهای و به طور تصادفی انتخاب شد و سپس از طریق نمونهگیری تصادفی، 381 نفر از 27 دانشکده این سه دانشگاه برگزیده شدند که از این میان 355 پرسشنامه جمعآوری گردید. بر اساس یافتههای تحقیق، دانشجویان معتقدند که استادان دانشگاههای دولتی شهر تهران موضوع اخلاق و رعایت اخلاق در تدریس را پراهمیت و با ارزش میدانند و به رعایت این اصول و مؤلفهها در تدریس خود توجه و اهتمام ویژه دارند.<br /><br />
آموزش,اخلاق آموزشی,دانشگاههای دولتی,اصول اخلاقی مورای,تهران
http://www.jsfc.ir/article_44093.html
http://www.jsfc.ir/article_44093_107eb33bd73ecbd510e3f11b907dc2c8.pdf