پاسخگویی اخلاق اسلامی به چالش‌‌های اخلاقیِ برآمده از تکنولوژی مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای فلسفه علم و تکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

تکنولوژی مدرن انسان را با چالش‌‌های اخلاقی بی‌سابقه‌ای مواجه کرده است. از طرفی قرار گرفتن خود انسان به‌عنوان موضوع تکنولوژی و از طرف دیگر آثار گسترده و اجتناب‌ناپذیرِ رواج روزافزون تکنولوژی بر روی محیط زیست، تصمیم‌گیری درباره نحوه توسعه و به‌کارگیری تکنولوژی را به چالش‌هایی اخلاقی بدل کرده است. یوناس در مقاله «تکنولوژی و مسئولیت، تأملاتی بر مأموریت جدید اخلاق» با مروری بر تغییراتی که جایگاه انسان و شرایط او در نتیجه توسعه تکنولوژی مدرن داشته است می‌کوشد نشان دهد نظام‌‌های اخلاقی سنتی با خصوصیاتی که دارند نمی‌توانند پاسخگوی مسائل اخلاقی نوظهور باشند. در این مقاله سعی شده است بر مبنای مقاله یوناس، استدلال‌هایی که اخلاق سنتی را در پاسخگویی به مسائل ناشی از تکنولوژی مدرن ناتوان می‌داند صورت‌بندی و تحلیل شوند. از آنجا که اخلاق اسلامی نیز مشمول حکم یوناس درباره اخلاق‌‌های سنتی است، ما در این مقاله به‌طور خاص از منظر اخلاق اسلامی، ادعای یوناس درباره اخلاق‌‌های سنتی را محک می‌زنیم و ظرفیت این آموزه‌ها در پاسخگویی به پرسش‌‌های نوظهور و پیشگیری از وقوع بحران‌‌های معاصر را بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic Ethic’s Responses to Ethical Challenges Created by Modern Technology

نویسنده [English]

  • Zahra Zargar
PhD Student, Philosophy of Science and Technology, Tarbiat Modaress University
چکیده [English]

Modern technology has created unprecedented ethical challenges for man. On the one hand man has become the subject of technology and on the other the extensive and inevitable impacts of the ever increasing spread of technology on environment has turned decision-making about the use of technology into ethical challenges. Hans Jonas, in an article titled “Technology and Responsibility: Reflections on the New Tasks of Ethics,” reviewing the changes in status of man and his condition due to development of modern technology, tries to show that the traditional ethical systems due to their characteristics cannot respond to the newly emerged ethical issues. Based on Jonas’ article, attempts have been made in this article to formulate and analyze the arguments that consider traditional ethics incapable of responding to the problems caused by modern technology. Since Islamic ethics too is a subject of Jonas’ verdict about traditional ethics, in this article, we will examine Jonas’ contention specifically from the perspective of Islamic ethics and study the capacity of Islamic doctrines in responding to the newly emerged queries and preventing the contemporary crises.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethic of Technology
  • Ethics of Accountability
  • Ethics of Environment
  • Islamic ethics
1. جوادی، محسن. (1387). انسان‌محوری در اخلاق زیست محیطی با تأکید بر نگرش اسلامی. مقالات و بررسی‌ها. دفتر90.
2. جوادی‌آملی، عبدالله. (1386). اسلام و محیط زیست. قم: مرکز نشر اسراء.
3. جوادی‌آملی، عبدالله. (1391). مفاتیح‌الحیاه. قم: مرکز نشر اسراء.
4. دهخدا، علی‌اکبر. (1342). لغت‌نامه دهخدا. ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
5. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1377). تفسیر المیزان. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6. طوسی، خواجه‌نصیرالدین. (1374). کلید سعادت (گزیده اخلاق ناصری). گزینش و توضیحات: صمد موحد. تهران: انتشارات سخن
7. قاسمی‌خویی، یعقوب و عبدالحسین خسروپناه. (1392). نسبت اخلاق دینی و اخلاق سکولار از منظر علامه طباطبایی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌نامه اخلاق. سال ششم. شماره 22.
8. لگنهاوزن، محمد. (1387). چالش‌های معاصر بر اخلاق دینی. منصور نصیری. همایش بین‌المللی اخلاق اسلامی در دانشگاه.
9. مجلسی، محمدباقر. (1304 هـ . ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
10. مطهری، مرتضی. (1370 الف). اسلام و مقتضیات زمان. جلد 1. تهران: انتشارات صدرا.
11. مطهری، مرتضی. (1370 ب). اسلام و مقتضیات زمان. جلد 2. تهران: انتشارات صدرا.
12. مطهری، مرتضی. (1372). فلسفه اخلاق. تهران: انتشارات صدرا.
13. ملکیان، مصطفی. (1380). معنویت و عقلانیت نیاز امروز ما. بازتاب اندیشه. شماره 22.
14. ملکیان، مصطفی. (1385). شالوده‌شکنی انفسی/ درباره نواندیشی و سنت. خردنامه همشهری. شماره 5.
15. ملکیان، مصطفی. (1387). دین و اخلاق. آیین. شماره 16.
16. میچام، کارل. (1388). فلسفه تکنولوژی چیست؟. مصطفی تقوی؛ یاسر خوشنویس و پریسا موسوی. تهران: مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.
17. نراقی، مولی مهدی. (1370). علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع‌السعادات). سیدجلال‌الدین مجتبوی. تهران: انتشارات حکمت.
18. نهج‌الفصاحه. (1384). مجموعه احادیث پیامبر اسلام(ص). قم: انتشارات حلم.
19. ورماس، پیتر و همکاران. (1391). «رویکردی در فلسفه تکنولوژی» از مصنوعات تکنیکی تا سیستم‌های ‏اجتماعی ـ تکنیکی. مصطفی تقوی و فرخ کاکائی، تهران: کتاب آمه.
20. Jonas, H. (1973). Technology and Responsibility: Reflections on the New Task of Ethics. Social Research. Vol. 40. No. 1. Spring. pp. 31-5
21. Mitcham, C. (2005). Encyclopedia of Science. Technology and Ethics. Vol. 3. Entry of Responsibility. USA: Thomson Gale.